पत्रांक ५७                                                                                                         

पो। छ ८ जिल्काद                                                              श्री.                                                                  

राजश्री मामा स्वामी गोसावी यांसीं व राजश्री तात्या स्वामी गोसावी यांसीं
विनंति उपरि अलीकडे फार दिवस आपलें पत्र येऊन वर्तमान कळत नवतें येणेंकरून चित्त सचिंत होतें त्यास आपलीं पत्रें राजश्री मोरोबादादास आलीं त्याजवरून सविस्तर कळोन संतोष जाहाला येथून श्रीमंती लिहिलें आहे त्याप्रमाणें तेथें बोलून जाहालें तरी कार्य ठसवावें श्रीमंताची कृपा तुमचे ठाई चित्तापासून चांगली आहे यात दुसरा प्रकार नाहीं आपण स्वस्त चित्तें असावें राजश्री तात्यास पत्र श्रीमंतांनीं लिहिलें आहे त्याअन्वयें तेथील बंदोबस्त करावा तुम्हीं तो कारस्थानी करणें ते करीत च आहा परंतु क्षणभंगुर मिजाज व सांगणार शिकविणार ते अल्पकोटींतील तेव्हां भरवसा कांहीं एक नाहीं असो ईश्वरी सत्ता कालगत अशी च आहे वरच्यावर पत्रें लिहीत जावी इकडील वर्तमान तर मनोळी हुबळी श्रीमतीं घेतली सावनुराल आले सावनूरकर नबाबांच्या भेटी झाल्या या उपरि हैदरनाइकाकडील प्रकार कसा ईश्वर घडवितो पाहावा येथून वीसा कोसांवर हैदरनाईक झाडीच्या आश्रियानें आहे मीरफैजुल्ला पुढें दोन चार हजार फौज पांच सा हजार प्यादा याप्रो आहे बाहेर मैदानीं येऊन लढेलसें दिसत नाहीं पाहावें कसा विचार होतो होईल वर्तमान लिहून पाठवितों

                                                                                               पत्रांक ५६                                                                                                         

                                                                                     श्री.                                                                  

आपत्यें माधवरायानें चरणावरीं मस्तक ठेऊन साष्टांग नमस्कार विज्ञापना येथील क्षेम ता। छ २९ जिल्हेज मु।। नजीक कनगिरी येथें वडिलांचे आशिर्वादेंकरून सुखरूप असों विशेष वडिलांचे सेवेसीं इकडील वर्तमान लिहून पूर्वी सेवेसीं पत्रें पाठविलीं आहेत त्यावरून विदित जालें च असेल सारांश मजला आपण वडील असतां दौलतेची व कर्जाची व नांवलवकिकाची किमपि चिंता वाटत नाहीं वडील जें करणें तें करितील च ऐसें मानून निश्चित आहें नाहीं तरी सरदार डोईजड व पत कोठें च राहिली नाहीं कोण्हासी चाकरी करितां नेट धरून बोललियास वडिलास विपरीत प्रदर्शन करून तत्काल च घरांत पेंच पाडून राहिली ती ही दौलत बुडवायास सिद्ध च आहेत व शत्रू प्रबल आणि साहित्य याप्रमाणें आहे परंतु सर्व पेचांत आली दौलत इचा बंदोबस्त करणार वडील समर्थ आहेत कांहीं चिंता नाहीं आम्हीं आज्ञेप्रमाणें वर्तावें सेवा करावी यांत च इहलोक परलोक आहे पुढें वडिलास जसें कर्तव्य असेल त्याप्रमाणें सूचना लिहिली म्हणजे त्या च लक्षानें चालेन दौलतेचा बंदोबस्त केला म्हणजे यांत च सर्व स्नानसंध्याचें फल आहे ऐसें मर्यादा सोडून लिहिलें म्हणून वाईट न मानिलें पाहिजे हें पत्र दुस-यास न कळे तें केलें पाहिजे सेवेसी विदित होय हे विज्ञापना

                                                                                               पत्रांक ५५                                                                                                         

                                                                                 श्रीगणराज                                                       शके १९८६                                                                  

राजश्रिया विराजित राजमान्य राजश्री गोविंदराव तात्या स्वामीचे सेवेसीं पे।। गोपाळराव गोविंद कृतानेक नमस्कर विनंति उपरी येथील कुशल ता। वैशाख वद्य अष्टमीं बुधवासर मो। केरोर तालुके सावनूर वर्तमान यथास्थित जाणोन स्वकीयें कुशल लिहीत असलें पाहिजे विशेष आपणाकडील बहुत दिवस पत्र येऊन वर्तमान कळत नाहीं हें उचित कीं काय तरी सविस्तर लिहून पाठवावें इकडील वर्तमान तर श्रीमंत तुम्हांस पत्रें वरचेवरीं पाठवितात त्याजवरून कळत च असेल श्रीमंतांची व हैदरनाइकाची वैशाख शुद्ध द्वितीयेस गांठ पडली तो चार कोस गोट सोडून आला होता तेथे दोन प्रहरापासून तोफा तोफाचा मार फार जाहाला शेवट दोन घटका दिवसास हुजरातीची वगैरे हल्ला जाहाली होती परंतु कारीगार जाहाली नाहीं रात्रौ चौकीस राहावें म्हणजे सहजांत काम होईल म्हणोन आम्ही सांगोन पाठविलें परंतु कोणाचे खातरेस आलें नाहीं गोटास गेले तो आपल्या गोटास गेला रात्रींचा कोंडला असता तरी सापडता तदोत्तर हि दोन तीनदां तोफां तोफांची जुजें जोहालीं त्याच्या गोटावर तोफा लाविल्यानीं त्यानीं माणूसघोडें त्याजकडील फार जाया होऊ लागलें व पहिल्या दिवशीं त्याजकडील हजार घोडींमाणसे जागची ठार जाहाली हिकडील शंभर पावेतों घोडेंमाणूस ठार जखमी जाहालीं नित्य तोफाचा मार न सोसवे तेव्हां रात्रीं कूच करून पळाले बारीच्या आंत जाऊन मायनहळ्ळी जवळ झाडीच्या आस-यास राहिला तिकडे एक दोन वेळा सड्या फौजानिशी गेलों परंतु अडचण व पर्जन्य फार तळीं कालवे फार यास्तव कारगरी जाहली नाहीं सल्ल्याचा संदर्भ अगोदर आला होता तेव्हां अगदीं च बुडवावाशी उमेदीमुळें राजकारण तोडिलें तदोत्तर हिकडून याणीं होऊन राजकारण लाविलें तें बळावलें नाहीं अद्याप अंत्र तुटलें नाहीं कदाचित् जाहाला तरी उत्तम कांहीं पैका देऊन तालुका सरकारचा सोडून देणार तह जहाला तरी छावणी करावीसें म्हणतात शेवट मनसबा सिद्धीस जाईल तो खरा मासुराजवळा मारे फार जाहाले दाणा वैरणीचा तोटा यास्तव केरुरावर कूच करून आले अमवाशा पावेतों काय तो ठराव होईल तदोत्तर छावणी अथवा देशास येणें हा प्रकार कळेल तोपर्यंत चार दिवस काळ घालवावा असा मनसबा योजिला आहे बहुत काय लिहिणें लोभ असो दीजे हे विनंति

सेवक शिवाजी बाबाजी सां नमस्कार लोभ कीजे हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ५४                                                                                                         

                                                                                     श्री.                                                                 

राजश्री तात्या स्वामी गोसावी यांसी
पोष्य त्रिंबक सदाशिव सां नमस्कार विनंति उपरि अलीकडे पत्रें फार दिवस सविस्तर येत नाहीं ऐसें नसावें सर्व मा। कच्चापक्का लिहिला पाहिजे इकडे श्रीमंत येतात न येतात ल्याहावें खंडोजीबावा आल्यावर फार च रुष्ट होऊन निराळे जाऊन राहिले आम्ही कांहीं चुकलों नाहीं विस्तार लिहिणें काय आम्हीं पूर्वी हि जाहालें तें बरे च केलें सांप्रत होईल तें करूं न होय यास आम्हीं काय करावें परंतु त्याणीं फार च सीमा केली असो कळावें श्रीमंत धारवाड घेऊन हानगळास आले ठाणें घेतलें शत्रू येथून सा कोसावर आहे राजकारण हि आहे पाहावें काय होईल तें भेटी कधी होईल हे इच्छा आहे रा। मार्गशीर्ष शुद्ध षष्टी हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ५३                                                                                                         

                                                                                     श्री.                                                                 

राजश्री तात्या स्वामी गोसावी यासी
विनंति उपारे कुरणाचे मजकुरविशीं रावसाहेबांस पत्र आम्ही लिहिलें होतें तें तुम्हीं पाहिलें च होतें रावसाहेबानीं उत्तर पाठविलें तें तुम्ही पाहिलें च आहे आम्ही उत्तर पाहून कृतार्थ जाहालों आमचे कुरणासाठीं फारसे गडकरी वोशीत नाहींत चालत च आहे रामचंद्रपंत मामा म्हणाला कीं माझे नावचें पत्र सरकारचें आणवा कीं सूर्यापर्यतचें कुरण व पांगा-याचे सुदामत नानांकडे चालवणें ऐसें पत्र सरकारचें आणून दिल्हें म्हणजे चालेल लढा पडणार ऐसें बोलला त्यावरून श्रीमंतांस पत्र लिहिले त्याचें उत्तर श्रीमंतांनी अशा प्रकारचें लिहिलें की गडकरी यांचे यादींत करार करून दिल्हे आहे हें उचित की काय ही कुरणे पुरातन येक सूर्यापर्यंतचे कैलासवासी तात्याचे वेळेचे पत्रांत सावर्षाचें दुसरें पांगायाचें नानासाहेबी लाकुड फाट्यास दिल्हें ऐशीं दोन कुरणें आहेत जेव्हां कुरणें गेलीं, तेव्हां सासवडी कशी सोय संसाराची पडते उठोन दुसरे जागी जावें हें च मानस यजमानाचे मनांत असलें तरी जिथें सांगतील तेथें राहूं आम्हांस कांहीं लोकांची शेतें जबरदस्तीने पाडून कापून खावंदास न पुसतां रमणे करणें नाहीं असे जे करितात ते खुशाल आहेत असो सारांश रावसाहेबास विनंति करावी की हीं दोन्ही कुरणें नानाचीं नानाकडे चालवणें असें सहजांत स्वामीनीं विसोबास सांगावें व एक पत्र रामचंद्रपंतास द्यावें म्हणजे चालतील गडकरी हि फारसे नानांकडील कामास आग्रह करीत नाहीत त्यामध्यें पुरातन कुरणें कांहीं किल्ल्याकडे नवतीं नानांकडे आहेत कुरणें गेल्यावर नानाची सोय कशी आहे असे बोलावें व तुम्हीं विसोबा तेथे आले आहेत त्यास सांगावें कीं नानाचे दोन्ही कुरणाविशीं मामानीं आम्हीं तुम्हांस सांगितले च आहे व मध्यस्त नवलोजी व कारकून पुण्यात आले होते त्यापाशीं हि सांगितलें च कीं नानाचे कुरणास उपसर्ग लाऊं नये चालतात तशीं चालू द्यावीं तुम्हीं मान्य केलें च आहे बोभाटमात्र येऊ न द्यावा ऐसें सांगितल्यानें हि होईल यांत जे होईल तें करा परंतु कुरणें गेल्यावर येथें राहात नाहीं रावसाहेबाला आमची भीड बरी पडली असो काय बोलावें आम्हास पूर्वी कैलासवासी होते तेव्हां पासून स्वारीस जावयाचें जाहालें म्हणोन एक डेरा राहुटी चार कनाता दोन मंडप शेतखाना देत असत अद्यापि नानासाहेबाचे वेळचे जुने डेरे दोन आहेत गतवर्षी रायानीं लष्करांत दिल्हे ते सामान जुने जाहाले नवे सामान देणें ऐशी विनंति येते समई केली नाना फडणिसास आज्ञा केली कीं काय आहे ते लिहून काढवा तेव्हां नानानीं फरासखान्याचे कारकुनास पुशिलें त्याचे रुमाल गेले आणि म्हणाले की जे समई जें सामान मागत होते तसे श्रीमंत कैलासवासी देवीत होते मोईनसी नाहीं असें म्हणाले त्यास आम्हांस देत गेले आम्ही घेत गेलों जुनीं सामानें हि आहेत असें असतां मोईन कशी नव्हे पाहावी असो आम्हापाशीं सामान नाहीं जुनें सामान आहे त्याजवर चरितार्थ महिनाभर दोन महिने चालेल कनाता चांदव्या शेतखाना अगदीं नाहीं सामान आम्हांस मिळेल तसें द्यावें आम्ही लटकें बोलणार नाहीं असें असतां चार दिवस टाळटाळ करितील रावसाहेब तरी माझे जे चालत आहे ते मी उणे करूं देणार नाहीं सामान माझे द्यावे मी लौकर तयार होऊन लष्करास येईल याप्रमाणे सविस्तर विनंति करावी हें पत्र च दाखवावें वाचावें ऐसी विनंति करावी उत्तर पाठवावें आम्ही उद्यां देवदर्शनास जातो हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ५२                                                                                                         

                                                                                  श्रीशंकर                                                                                                                                                                                                                                                
राजश्री तात्यास नमस्कार
विनंति उपरि फार विस्तार न रुचे तुम्हांस विनंति करण्यास सोई न पडे खावंदास कृपाकरून एक बंदभर मजकूर श्रवण करावयास अनुकूळ न पडे तर उत्तर तैसें च पा। याजवरून च उमेदीची परीक्षा समजावी आम्हांस लौकिकांत लज्या आमचे नि।। बहुळा किल्ला होता ते। रा। लक्षुमणपंताकडे त्या प्रकारें आम्हाकडे असल्यास श्रीमंतांस भरवंसा पुरे ना म्हणून श्रीमंत कृपा करून आमचा आम्हांकडे देत नाहींत इत्यादिक दुलौकिक लौकिकांत खालीं लोकांत पाहावेंसें होतें जशी निशा पा। तशी जाली च असेल आणि पुढें हि पडेल एक श्रीमंतांचे च जालों असें जाणोन कितेक हे लहान च गोष्टीचे दुलौंकिक दूर करावे उमेद जाल्यानें सेवकापासून लाखो रुपयांची कामें सरकारनफ्याचीं होऊन येतील यख्तियारी करण्याची आणि सांगितलें प्रमाण मानून खावंदानें ती गोष्ट आयकून त्याप्रकारें करणें इतकें जाल्यानें चाकरलोकांस आव येऊन सेवकाचे च हातून सरकारनफा सहजांत होऊन येतो मागें गोष्टी आल्या व पुढें हि उमेद राखोन करविल्या तर तशा च घडतील वरकड फार एव्हां न होय तर किल्ला सरंजामसुद्धां आमचे नि।। तूर्त द्यावा लौकिकात कृपा केलीशी दिसेल तूर्त घोड्यास कुरणामुळें वैरणकाडी मिळेल पुढें कृपा विशेष करणें ते श्रीमंत च करतील न म्हणावें न बोलावें तर मुक्याचा जाण या कालीं कोण होतो यास्तव विनंति करविणें प्राप्त जाली म्हणून तुम्हांस खोलून लिहिलें तर दोही मजकुराचे उत्तर साफ पाठवणें कृपा करणार असले लिहिल्याप्रकारें होऊन कांहीं तरी दोही प्रकारांतून एक प्रकार तरी घडत असला तर तुम्हीं आन्या जाल्यास लिहिणें मी च त्रिंबकेश्वरी येऊन कृपेस पात्र होईन नाही तर साफ उत्तर तैसें च पाठविणे हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ५१                                                                                                         

                                                                                     श्री                                                                                                                                                                                                                                                
 पु।। राजश्री गोविंदपंत तात्या स्वामीचे सेवेसीं
विनंति उपरि हैदरनाइकाकडील करीमखा वकील शिरें घेतले नव्हते त्यापूर्वी वीसबावीस लक्ष दुसाला बोलत होता श्रीमंत दुसाला सत्तर मागत आहेत त्यास तो हैदरनाइकाकडे पाटणास गेला आहे प्रस्तुत शिरे घेतल्यावर पाहावें मालोजी पिसाळ व शिदोजी घोरपडा व हिरासिंग सीख त्रिवर्ग सि-यावर प्रथम दिवशीं गोळ्या लागून ठार जाहाले तुम्ही प्रस्तुत कोठें आहा काय करितां वर्तमान काय तें ल्याहावें हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ५०                                                                                                         

पे।। छ ९ जिल्काद                                                             श्री                                                                                                                                                                                                                                                
राजश्रिया विराजित राजमान्य राजश्री गोविंदपंत तात्या स्वामी गोसावी
यांसी पो त्रिंबकराव सदाशिव कृतानेक नमस्कार विनंति उपरि येथील कुशल ता। छ १० सवाल मु।। रायहुबळी यथास्तित जाणोन स्वकीयें कुशल लेखन करीत असिलें पाहिजे विशेष आपल्याकडील पत्र येऊन वर्तमान कळत नाहीं तरी पत्रीं संतोषवीत असिले पाहिजे विशेष सरकारच्या खिजमतगाराबराबर एकदोन पत्रें पाठविलीं तीं पावलीं असतील च श्रीमंतांनीं मनोळीचे ठाणें घेऊन धारवाड एकीकडे टाकोन राय हुबळीवरी आले तोफा लाविल्या एक रोज हल्ला केली ते हल्लेमध्यें धनसिंग पागेवरील गोळी लागोन ठार जाहाला रो। रामचंद्र गणेश यास डाव्या हातास गोळीची जखम लागली वरकड हि शेंदीडशें माणूस जखमी जाहालें साठपाऊणशें ठार जाहालें मग दुसरे दिवशीं ठाणें हस्तगत जाहालें येथून आज कूच करून पुढे पांचसा कोसावरी जाणार तेथून सावनूरच्या सुमारें जातील हैदरनाईक इकडें पुढें आला आहे त्या मुक्कामाहून त्यास यांस चौवीस कोसाचें अंतर आहे पुढें होईल वर्तमान हें लिहून कळऊं तुमची घोडी सुखरूप आहेत घोडियांच्या ऐवजविशीं राजश्री गोपाळराव यांसी बोललो आहे त्यानीं करार केला आहे कीं अखेर साल पावेतों निमे रुपये पावते होतील याप्रमाणें बोलिले आहेत कळावें वरकड फार बोलून स्वारांचा निकाल करवावा तरी बोलणें नाहीं मग बोलून निर्फळ जयरामपंत आहेत नित्य नमस्कार करीत आहेत आपल्याकडील वर्तमान लिहीत जावें पत्र फार दिवस येत नाहीं चिंता वाटते लोभ असो दीजे हे विनंति

राजश्री वाटवे रामराम

                                                                                               पत्रांक ४९                                                                                                         

                                                                                  श्रीशंकर                                                                                                                                                                                                                                                
राजश्री तात्या स्वामी गोसावी यांसि
विनंति उपरि तुम्हीं एक दोन पत्रें पा। तीं पावली चावडसेसे होते ती मर्जी अगदी च नाहीं येथें एकप्रकार मजकूर दिसतो असो रिणानबंध प्रमाण परंतु तुमचे आमचे सर्व लक्ष आहे तें रक्षिलें पाहिजे त्या करितां सर्व हि तुम्ही आम्हीं मान अपमान कबूल केला आणि मर्जी रक्षन वर्ततों त्या गोष्टीचें लक्षण चुकावें एकतरेस गेल्यास कार्याची गोष्ट नाहीं तुम्हीं असतां सर्व गोष्टी पल्यावर आणाल या गोष्टीचा पूर्ण भरवंसा, आहे च लाभकाळ असेल त्या च काळीं लाभ होणें तो होईल पर पर्जी कदापि बिघडूं देऊं नये ती गोष्ट जरूर ठीक असावीं त्या प्रा। करून लिहून पा। आम्ही हि तुमचें पत्र आलें म्हणजे येतों दिवसेदिवस ममतावृद्धि होई तो च प्रकार कितेक मनसब्याचे विचारें पाहातां उपयोगी फार लाभ इछावयाचा काल हि नाहीं यास्तव सरकारची चिट्टी जरूर यावी कीं त्रिंबकास येणें या प्रकारें जाल्यास फार उत्तम जशी सोय दिसेल आणि उचित वाटेल तसे लिहून पा। त्याप्रमाणें करूं राजश्री गोविंदराव गोळे लष्करांतून आले हे भेटून सर्व खुलासा सांगतील या गोष्टीस येथील अनुकूलता श्रीमंताकडून आहे ऐसा भाव तेथें लिहून गेल्यास रोगनिर्मूलन होईलसें यांचे बोलण्यावरून वाटतें हे च विस्तारें सांगतील त्याजवरून कळेल यांचें हि साहित्य करावें हे विनंति

                                                                                               पत्रांक ४८                                                                                                         

                                                                                श्रीगणराज                                                                                                                                                                                                                                                 
राजश्री मामा व राजश्री तात्या स्वामी गोसावी यांसी
पोष्य त्रिंबक सदाशिव व गोपाळराव गोविंद सां नमस्कार विनंति उपरि तुम्हीं पत्रें सोळावे जिल्कादचीं पाठविलीं तीं चौथें जिल्हेजीं मुळगुंदास पावलीं सविस्तर कळलें संतोष जाहाला पुरंदरचा प्रकार जाहाला याची कल्पना येथे नानाप्रकारें होती त्यास तथ्य वर्तमान सविस्तर ल्याहावें म्हणोन लिहिलें त्यास हा प्रकार येथून संकेतानें जाहाला नाहीं हे प्रमाण आहे कोळीबेरड बाहेर घातले कोठें त्यांस थार नाहींशी जाहाली याजकरितां त्याणीं किल्ला घेतला त्यांचें लक्ष उभयतां श्रीमंताखेरीज दुसरे ठाईं नाहीं असें आहे याखेरीज विपरीतभाव आणणार आणतील तर इलाज नाहीं विसाजीपंत धोंडोबाअप्पाकडील किल्यावर गेला आहे यासाठीं मशारनिलेचें नांव बद्दू जाहालें आहे परंतु शोध पाहातां विसाजीपंत धोंडोबा अप्पाकडून दोन-तीन वर्षे दूर आहेत ते यांचे आज्ञेशिवाय कोळ्याबेरडांत मिळाले आहेत याप्रमाणें वर्तआहे येथून श्रीमंतीं ताकिदी किल्ल्यास दिल्ह्या आहेत साहित्यपत्रें दिल्हीं आहेत की किल्ला ज्याचे त्याचे स्वाधीन करणें याप्रमाणें मजकूर आहे तेथील श्रीमंताचे मर्जीप्रमाणें वर्तणूक करावी हेच येथील मानस आहे वडीलपणें सर्वमनसबा दूरंदेश ध्यानांत पाहाणें आणणें हा भार बरावाईट तेथें च आहे व असावा इतकें मात्र मनांतील वरकड कृष्ण कल्पना कोणी घेऊन चित्तांत आणून देतील तरी इलाज नाहीं वरकड प्रसंगानुरूप विनंति करणें ते करीतच आहों वरकड नवल विशेष लिहिणेंसें नाहीं अधिकोत्तर असल्यास लिहूं बहुतकाय लिहिणें लोभ असो दीजे हे विनंति