[ ४६६ ]

श्री

पौ। छ २५ रजब.

राजश्री पुरुषोत्तम महादेव गोसावी यासी :-

छ अखंडितलक्ष्मीअलंकृत राजमान्य स्नो।

मल्हारजी होळकर दंडवत विनंति उपरि येथील कुशल जाणून स्वकीय कुशल लिहीत जाणें. तुह्मीं पत्र पाठविलें तें पावोन सकल अर्थ ध्यानास आला. राजश्री नारोपंत व आपाजीपंत गंगापारीहून आलीं, तीं सेवेसी पाठविलीं आहेत. पावतील. मिरापुराकडील जेथें आहे, ती तेथें आहे. धामधूम असल्यास करून जातात; आमचे वादियाची बंदोबस्ती सर्व यथास्थितच आहे; ह्मणोन कितेक अर्थ पत्र दर्शविले, ते सर्व कळले. ऐशास, उभयता पंत-मा।निल्हेकडे कासीद पाठवून, तिकडील बातमी ठीक आणून, लिहित जावी. तुह्मीही मिरापुरच फौजेची बातमी पैदरपै आणून, ठाणियांत बहुत सावधपणें असत जाणें. रा। छ २४ रजब बहुत काय लिहिणें ? हें विनंति.

( मोर्तबसुद )

श्री
ह्माळसाकांत चरणी तत्पर
खंडोजीसुत मल्हारजी
होळकर.

[ ४६५ ]

श्री.

श्रीमंत राजश्री

सुभेदार साहेब गोसावी यासी:----

स्ने॥ पुरुषोत्तम माहादेव आशिर्वाद विनंति विज्ञप्ति येथील कुशल ता। छ १ माहे शाबान मुक्काम शामळी प्रांत अंतरवेद जाणोन यथास्थित असे. विशेष. येथील वर्तमान, पात्र च्यार कासद जोड्यांसमागमें विस्तारें पत्रें पाठविलीं आहेत, त्यावरून श्रुत जाहालें असेल. परंतु प्रत्योत्तर सादर न जालें, आणि जोडी न आली. हालीं शाहा अबदाली लाहोरीहुन कूच करून सिखाचे मागें धावला, तो दो दिवसांत शतद्रु नदीवर धावणी करून, सडे स्वारीनसी पोहचून सिखासीं युद्ध केलें. सीख पाच सात हजार ठार जाले. कांहीं राहिले, ते धरले व पळोन गेले. आतां सरहंदेपलीकडे विसा कोसांवर आहे. सरहंदेत शालेमार बाग राहावयासी तयार करविला आहे. कांहीं एक दिवस तेथें राहणार. राजे लक्ष्मी नारायण सरहंदेकर-पूर्वी सरकारचा चाकर होता तोजेनखान फौजदार-शाहाचे तरफेचा-त्याचा दिवाण आहे. त्यानें शहास पन्नास लाख रुपये पेशकस कबूल करून, आला जाठाचे गढीस घेऊन जावें हा मनसुबा केला आहे. या गोष्टीस एक महिना लागेल. तें काम जालियावर मग ठाकूर सुरजमल्ल याजकडे येणार, वदंता आहे. ठाकरानें भरतपूर वगेरा गड कुल सरंजाम करून युद्धाचे तयारींत बसले आहेत. आगरियाचे किल्ल्याची बंदोबस्ती उत्तम प्रकारें केली आहे. या प्रकारचें वर्तमान येथील आहे. पातशहा अल्ली गोहर व षुज्यातेदौले हे झांशीचे किल्ल्याशी कजिया करितात. तमाम मुलखांत, झाशीकालपीचे मैदानांत अंमल बसवितात. आतां झांशीचे नजीक आहेत. पुढें पाहावें, कोणीकडे जातील ? होईल वृत्त तें विनंती लिहूं. कृपा केली पाहिजे. हे विनंती.

[ ४६४ ]

श्री.

पौ छ १ रमजान

राजश्री दामाजीपंत हिंगणें गोसावी यासी:-

छ अखंडितलक्ष्मीअलंकृत राजमान्य स्नो। पिलाजी जाधवराऊ दंडवत विनंति येथील कुशल जाणून स्वकीय कुशल लिहित असिलें पाहिजे. विशेष. बंगाल्यास स्वारी जाली ते समयीं, राजे ईश्वरसिंग यांणीं आह्मांस मेजवानी रुपये ५००० पाच हजार तुह्माबराबरी पाठविले आहेत, ह्मणोन आयामल्ल याणीं लेहून पाठविलें होतें. त्याचे दस्ताऐवज बजिन्नस आह्मांपाशीं आहेत. तुह्मी पैका पाठवाल ह्मणोन इतके दिवस वाट पाहिली. परंतु तुह्मी स्मरणपूर्वक पैका पाठविला नाही. यास्तव हाली हें पत्र आपल्यास लिहिलें असे. तरी, सदर्हू ऐवज राजश्री आनंदराव गंगाधर मुनशी याजबराबरी आह्मांकडे रवाना केला पाहिजे. जाणिजे. छ १२ रजब. बहुत काय लिहिणें ? हे विनंति.

( मोर्तबसुद )

श्री ॅ
पांडुरंगचरणीं दृढभाव
चांगोजीमुत पिलाजी
जाधवराव

[ ४६३ ]

श्री

पौ। छ २९ शाबान.

राजश्री बापूजी माहादेव व राजश्री दामोदर महादेव गोसावी यांसीः--

अखंडितलक्ष्मीअलंकृत राजमान्य

स्ने॥ मल्हारजी होळकर दंडवत विनंति उपरि येथील कुशळ जाणऊन स्वकीय कुशल लिहित जाणें. विशेष. + + ईश्वरसिंग बाहेर निघालियानंतर + + + + चें वर्तमान मिथ्या वर्ता + + + + लागून चित्त + + + + + + + + + +

आमचेंही कुच होईल. + + वियासी बहुत गर्व होतो. परंतु खावंदाचा प्रताप थोर ! त्यांच्या प्रतापेंकरून हतगर्व केलें ! बहुत नम्र होऊन सलाह केली. या समयांत त्यांनी वाचून जावें ऐसें नवतें, परंतु राज्य थोर, प्राचीन ऐसें जाणून, आपलें कार्य करून घेऊन, सलूख केला. वरकड आह्मी सुखरूप खुशाल आहों, कांहीं चिंता नाहीं. सदैव पत्रें पाठवून मनसबा विस्तरें लिहात जाणे बहुत काय लिहिणें. हे विनंति.

( मोर्तबसुद ) *

                                                                                 लेखांक २९९

                                                                                                     श्री                                                            १६४२ पौष शुध्द ७
                                                                                                                                                                      नकल

यादि राजश्री नारो शंकर सचिव सु॥ सन अशरेन मया अलफ कृष्णाजी दादाजी प्रभु देशपांडे याचे वतन सोडून देण्याविसी एक दोन ताकिदी जाल्या असता त्याचे वतनाचा कथला वारीत नाही त्यास हाली तुमची याद आणिविली असे तरी पाठऊन देणे ह्मणजे ती याद मजकुरनिल्हेपासी देऊन वतन घेण्यास रवाना करता येईल त्याजवरून मजकुरनिल्हेचे पदरी वतन घालण्याचे ठरावाची याद पाठविली आहे देशपांडे याचे ++++++ न घालण्याची वगैरे कलमे बि॥

येणेप्रमाणे दोन्ही महालचे वतन मा।रनिल्हेचे आहे हे खरे मधे सर्ज्याराव वगैरे याणी वतन बेवारीस आहे ह्मणोन समजाविल्यावरून कैलासवासी पतानी चदीस समजाऊन आपले नावे वतन करून घेतले परतु दोन्ही महालचे वतनदार मा।रनिल्हेचे खरे नरस प्रभूचे भाऊबंद वेलवंडखोरेकर भास्करजी प्रभु खरे त्याचा पुत्र दाद प्रभु नरस प्रभूचा दत्तपुत्र खरा नरस प्रभूचे वडिल घर तेव्हा दोन्ही वतनाचा अधिकारी दादाजी नरस प्रभु खरा आहे सदरहू लिहिलेप्रमाणे मा।रनिल्हेचे वतन मा।रनिल्हेचे पदली घालू यात अंतर मजकडून होणार नाही करार छ ५ जमादिलावल ++++

[ ४६२ ]

श्री.

राजश्री मल्हारजी होळकर सुवेदार व राजश्री जयाजी सिंदे सुबेदार गोसावी यांसीः--

छ सकलगुणालंकरण अखंडितलक्ष्मीअलंकृत राजमान्य
स्नो। बापूजी माहादेव अनेक आशीर्वाद विनंति उपरि येथील कुशल ता। छ २५ माहे जिल्हेज मुकाम इंद्रप्रस्थ जाणून स्वकुशल लिहित असिलें पाहिजे. विशेष. माहाराजे रामसिंग यांजकडून जगन्नाथ पुरोहित व राज़ा सावंतसिंग आपणांसमीप आले आहेत. कितेक कामकाजानिमित्य विनंति करतील, ते मान्य करावी. थोड्या गोष्टीनें व सिष्टाचारानें काम होत असलियां कां चुकावें ? व आपण केव्हां चुकतील ? पाचसातशे स्वार व एखादा नामी सरदार यांच्या समागमें द्यावा. हेच आपलें काम बजाऊन घेतील. तमाम रजपुत बखतसिंगाकडोन फुटोन याजकडे आले व येतात. व आपल्यास सहजात यश येतें, याजकरितां आपणांस लिहिलें असे. करणार आपण समर्थ आहेत * बहुत काय लिहिणें ? कृपालोभ दुणावते. हे विनंति

[ ४६१ ]

मनुष्य पाठऊन त्यास उठवून आणावे. याची स्थीत करावी. आज्ञेस उजूर सहसा करणार नाही. परभारे जरब दिलीयानें लौकी फुटत आहे. सेवेशी शृत होय हे विज्ञापना.

[ ४६० ]

श्रीदेवीप्रसन्न.

भुजंगराव पाटील

असैबरायें अर्ज खातरीसी आणून फत्तेशखानचे हवालदारासी ताकीत केले जे, फत्तेशखाना बाहेर काहाणें; तमाम खासाचे डेरा व विछावणें तमाम नजरेनें पाहाणे. मग हवालदारांनी फत्तेशखाना जिनस काहाडून दिल्हे.

                                                              बितपशील.

१५०००० माखमाली डेरे सुमार.                      १२०००० शंतरजी सुमार.
खांब गजरी                                                   २००० लोड सुमार
१४०००० खांब गजरी वासी                            १०००० बलिस्त सुमार
लांबी अललखांबी                                        मख़माली जरीबुट्टीदा
६०००० तिवसी रेशीम सुमार
१५००० लोड सुशीचा सुमार
१६०००० अतलस सुटेदार
७०००० ---------------
१०००० पिकदानी सोनेची
५००० रुपेची पिकदानी
२५००० रंगचौकी सुमार

[ ४५९ ]

श्री.

बाळाजी अवजीचे चिरंजीवाचा व्रतबंध, शके १५९५ साधारण नाम संवत्सरे, सन इहिदे सबैन अलफ.

ब्राह्मण यांनी ग्रामण्य घंगाळ लवंडिलें. मंत्रानुप्रचित मुलाची पाहून रजा दिली; सबब, शूद्रांस राज्याभिषेककारणें अभिमान धरून संमत काशीचे आणिले. नंतर गागाभट आले. त्यास संमत न देत ब्राह्मण तेव्हां चिटणिसासी तंटा केला. हा कलुश मनांत आणून कारभारी अनकूल जाले. मंत्रोपदेश करविला. नेम पूर्वी ठरला होता सा। चांद्र सेनीस न करणे. गागाभटजी लि॥, त्यास आणावयास गोविंदभट खेडकर पाठविले. निळा सोनदेव याची मुजूमी काढली. पुढें रघुनाथपंत चंदीहून आले. त्यांनी रदबदली करून वस्त्रें मुजुमीचीं दिल्हीं. शके १५९३ विरोधकृत संवत्सर. इसन्ने सबैन अलफ.

सुरत लुटिली. शके १५९४ परिधारी नाम. सन सलास सबैन अलफ

गागाभटास आणावयास भालचंद्रभट पुरोहित, सोमनाथभट कात्रे पा। शके १५९५ प्रमाथी. सन अर्बा सबैन अलफ.

राज्याभिषेक १५९६ आनंदनाम. सन खमस सबैन ज्येष्ठ शु॥ १३ स जाला.

यमाजीपंत १६७१ शुक्ल नाम सन खमसैन मया व अलफ, यांणी द्वेष उत्पन्न केला. आईसाहेबास मिळोन, गोविंदराव चिटणीस व पेशवे यांस कारभार करूं न देणें विचार. सबब पेशवे याजला कैद
करून कासाईचे किल्यावर ठेविलें. वर्षभर होते.

पेशव्यास राजधानी प्राप्त झाल्यावर, संपूर्ण ब्राह्मण मंडळी वेदविद्याधीत. क्षत्रिय चांद्रसेनीय लेखनविद्येंत प्रवीण उदरनिर्वाह करून ....ते; सबब बराबरीनें वागले. चांद्रसेनीय थोडे, ब्राह्मण फार, ह्मणून .....ष वाढला; परंतु कर्मलोप जाला नाही. आपाजी यशवंत, हिरवाडी ....... रायगड, पेणचा मामला सरकार अमलांत ब्राह्मणांनीं दंगा केला ह्मणून, सरकार हुकूम मार्गाचा सांगतां दुराग्रहार येऊन गैरसमजूत ......री बल्लाळ फडके यास समजाऊन ग्रामण्य केलें. .......हां, रामशास्त्री प्रभुणें माहुलीकर यास नाना फडणिसांनी चिठी ......, याचा शास्त्रार्थ कसा ? त्याचें उत्तर त्यांनी पाठविलें, ....... करण्यांनी फार मेले; यश आलें नाहीं; आपण या कजियांत पडूं नये. तेव्हां याची प्रचीत पाहणें, हरीपंता बोलोन शके १७०९ .....वंग संवत्सर, सन समान समानीन मया व अलफ, उत्पन्न केलें. ......स्त्री वर्तमान तावत्काल ग्रामण्य जालें नाहीं; बंद होतें. नंतर शके .....७११ कार्तिक शु॥ ३, रामशास्त्री वारले. आपाशास्त्री अधिकारी .....ले न्यायाधीशींत. तेव्हां सनदा पाठवून कर्दबंद केले. अग्रहास ......रीपंत पडले. आपाशास्त्री यास आरोप आणिला. त्यांणी संन्यास ......ला, शके १७१६ आनंदनाम संवत्सरे ज्येष्ठ शु॥ ७, नंतर माघ .......सीं मोगलांवर श्रीमंताची स्वारीची तयारी जाली. खर्ड्यावर फते ......ली. आश्विन शु॥ १२ श्रीमंतांनी उडी टाकली. पुढें चिटणीस, नीलकंठराव, व रावजी आपाजी, यांणी, बाजीराव प्रधान यांची रजा .......ऊन, पत्रें सरकारचीं माहालोमाहालीं घेऊन कर्म मोकळें ......लें. त्या शास्त्र्यांत पंडीत त्यांची नांवें :--

बाळशास्त्री टोकेकर. १ रामचंद्र दिक्षित बाम. १ बाळशास्त्री चंदावरकर.
नृसिंहशास्त्री गुर्जर. १ त्रिंबकशास्त्री. १ त्रिमलाचार्य परशुराम शास्त्री. १ सूर्यनारायणशास्त्री.
------
८

यांणी सनदा चांद्रसेनीस शके १७१९ पिंगलनाम संवत्सरे समान तिसैन मया व अलफ वैशाखमासीं. पुढें आपाशास्त्री काशीस गेले. काशीकरांनी पत्र पा।, त्याचें उत्तर इकडून गेलें. पुढें शके १७३९ इंग्रजी जाली.

[४५८ ]

श्रीशंभुप्रा।.

॥ राजमो राज शिवराज महाराज सब साजसे भूपमे आज देखे ॥
॥ सुरतसे सारदीदारभर जानिका मदनके सर्व सौंदर्य रेखे ॥
॥ बख्तके तख्तसारूढ खुशक्क्त दिननख्तके धर्मसत्कर्म साटे ॥
॥ धीर गंभीर केयूर मणिमुकुट शीरसे वंदिती सब मर्हाटे ॥ १ ॥
॥ शागिर्द चौगिर्द सेवे सुपुखर्द नौकीबसुरमर्दके दर्द काटे ॥
॥ राजका कुल यख्त्यारका पार हत्यारसे प्यार संजूत थाटे ॥
॥ राव यशवंतजी सरसुभेदार सरदारका भार दरवार दाटे ॥
॥ अष्ट परधानके मान पाने विडे सामने सब उभे वीर वाटे ॥ २ ॥
॥ असिवार जुझार गजभार दिल्लदार गजतोफके बार बंदूक हाटे ॥
॥ भाट अर्भाट घन दुंदुभीके गजर सुन्नत दुष्मानकी गांड फाटे ॥
॥ आपार संसारके पारकर्ते धणियास जोहार सरकार सेवा ॥
॥ गंगेशके पूत भवसंगनिर्धूत दिनरात संनुत गुरुनाथ सेवा ॥ ३ ॥

लावणी चालीचे पद.

श्रीशिवरायाची सभा सबळ गंभीर ॥ बैसले वीर भले रणधीर ॥ धृ ॥ बिछाने नवरंगि अपार ॥ अस्मानगिर्या मोतिलगभार ॥ मध्ये तख्त जडित जरतार ॥ चौगीर्दा खिजमतगार ॥ बैसले ॥ १ ॥ सिंहासनारूढ महाराज ॥ साहेब धणी गरिबनवाज ॥ चौर्या मोर्चालें सबसाज सुरतसुंदर ॥ २ ॥ पिता रायाचा शंभुराज ॥ माता जिजाऊ शिरताज ॥ दुर्गा आईसाहेब गुणगाज ॥ सारविचार ॥ ३ ॥ यशवंतराव सरसुभेदार ॥ सोईरे लोक आप्त औदार ॥ दिवटे हिलाल चोपदार ॥ दाटे दरबार ॥ ४ ॥ वाजती वाजंत्रें मुरदंग ॥ कळवंता नाचती सांग ॥ पाहुनी लोक होती दंग ॥ रंग गुलज्यार ॥ ५ ॥ पाडवा दसरा दिवाळी ॥ भरपूर मज्यालस मिळाली ॥ ह्मेतरे नोबत सुरू केली ॥ सुरठकोर ॥ ६ ॥ उपाध्येबावा पंडितराव ॥ चिंतामणिसुत जोशीराव ॥ पौराणिक वैद्य चतुराव ॥ बोलके फार ॥७॥ पटवर्धनादिक आश्रित ॥ याज्ञिकी वैदिकी शुचिष्मंत ॥ शास्त्री व्याकर्णी पंडित ॥ बहु चातुर ॥ ८ ॥ पेशवे अमात्य सहसुरनीस ॥ दबीर सुमंत वाकेनीस ॥ सेनापती न्यायाधीश ॥ समत सरकार ॥ ९ ॥ मोहिते शिरके खानवलकर ॥ घांटगे सिंदे हिंमतबहादर ॥ मर्हाटे घोरपडे चाघोर ॥ जगडंबर ॥ १० ॥ सेनाखासकील सरदार ॥ बळवंतराऊ पाटणकर ॥ सर्ज्याराव भारती वीर ॥ भले झुंजार ॥ ११ ॥ हुजुरचे मुल दौलत बंक ॥ हुदे मालगुले सकळिक ॥ गुजाजी गायकवाड नायक ॥ उभे चोफेर ॥ १२ ॥ दुरुनी महालहवलदार ॥ बंकची मुलें बहुत परिवार ॥ सबनिस फडनिस हवलदार ॥ करिति जोहार ॥ १३ ॥ खास केलिचे मामलेदार ॥ कदम लोक जमले दार ॥ तोफखाना बाणदार ॥ खुदाईस्वार ॥ १४ ॥ सरकार्कुनाचे मुतालिक ॥ खास बारदार जिलंबी लोक ॥ समस्त हशमाचे नाइक ॥ दाटले भार ॥ १५ ।। कारखानेचे हवलदार ॥ ह्मालोह्माल लोक अपार ॥ जंजिरे किल्ले कोटलष्कर ॥ सबळ समशेर ॥ १६ ॥ पागा पिलखानेचे लोक ॥ कारकुन सर्व सभानायक ॥ उदमी व्यापारी सकळिक ॥ लहानथोर ॥ १७ ॥ भगवंतराव व्यंकटराव ॥ भरपुर यकत्यारीचाव ॥ धणी+पिताती शिरपाव ॥ वारंवार ॥ १८ ॥ पद्धतिवार घेती विडे ॥ ज्याची जशी आहे भिड ॥ नकीबाची हाक गडबड ॥ होति जोहार ॥ १९ ॥

श्लोक
स्वस्ति श्री शिव सार्वभौम नृपति उद्दाम सिंहाकृती ॥
शंभूनंदन स्यंदनारुढमती माता जिजा पर्वती ॥
वाजीवारण वीरधीर सरथी संग्राम शूराग्रणी ॥
डंकादुंदुभिनाद सिंधुवलयीं भूपाळ चूडामणी ॥ १ ॥
आखंडलसमासाम्यवीरसैन्यविराजितः ॥
मध्यसिंहासनारूढः शिवराज शिखामणी ॥ २ ॥
भूपाळाचें नाम कल्याणकारी ॥ लोका सर्वाभीष्ट कल्याण तारी ॥
अंबे देई क्षेम कल्याण राया॥ कल्याणाचें धाम हें छत्र छाया ॥ ३॥
दुर्गा माता श्री शिवाची विराजे॥ राजे सर्वे वंदिती या धरा जे॥
ऐसा शंभू सिंधु राजाधिराजा ॥ राजाज्ञा हे मान्य तुह्मी करा जा ॥
गजाश्वादी यानीं अरुढ शिवराजा महिपती ॥
सबे सेना लोकीं विलसत सुभेदार सुमती ॥
सभे सेवा कीजे कवन नरगंगाधर सुतें ॥
गुणग्राही होती चतुर जन ऐकोनि चरितें ॥ ५ ॥