दत्त्या [(देव) दत्तक (दुर्दैवी दत्त) = दत्तअ = दत्ता, दत्त्या (एकशेष). रामक = राम्या इ. ] (भा. इ. १८३४)

दामा [ ददातीति दामा = दामा ] दामा शेटी =दामा श्रेष्ठिन्.
दारकी - हें नांव शद्रांत आढळतें. पण्यस्त्री दारिका दासी । द्वारका शब्द निराळा. (भा. इ. १८३३)
दासींचीं नांवें -हर्षचरिताच्या अष्टमोच्छ्वासांत बाणानें दासींचीं नावें (पृष्ठें २४६, २४७) दिलीं आहेत. त्यांवरून मराठींत खालील नांवें आलीं आहेत.
०१ कलहंस = हंशे (एकशेष )                              ०२. सुंदरि = सुंदरे
०३ मंगलिके = मंगळे                                         ०४ शबरिके = सबरे, सवरे, शबरे
०५ मातंगिके = मंगे                                           ०६ वत्सिके = वच्छे
०७ नागरिके = नागरे                                         ०८ विराजिके = बिर्जे
०९. भुंगारधारिण = भुंगे                                     १० केतकि = कैके
११ मेनके = मेनके                                            १२ विजये = विजे
१३ नर्मदे = नर्मदे, नबु                                       १४ सुभद्रे = सुभद्रे
१५ वसंतिके = बसन्त्ये                                      १६ मुक्तिके = मुक्त्ये
१७ मंजुलिके = मंजुळे                                       १८ कालिंदि = काळिंदे
१९ कमलिनि = कमळे                                      २० रोहिणि = रुई
२१ अंब = अंबे                                                २२ अंबिके = अंबिके
२३ सीमंतिनि = शेवंते
हीं सर्व नांवें शूद्रांत महाराष्ट्रांत सध्यां हरहमेष आढळतात. ( भा. इ. १८३५)

देवण [ दैवज्ञ = देवण्ण = देवण ] देवणभट असें विशेषनाम कोकणांत अद्याप हि क्वचित् आढळतें
देवानंपिय- १ देवानांपिय व पियदसि हे दोन प्राकृत शब्द अशोकाच्या शिलाशासनांत येतात. पैकीं, देवानंपिय ह्या पांच अक्षरांसंबंधानें विवेचन करतों. हीं पांच अक्षरें जुळून लिहिलीं तर ह्या पांच अक्षरांचा एक सामासिक शब्द होतो. ह्या पांचा अक्षरांतून पहिलीं तीन अक्षरें जुळून निराळीं लिहिलीं, म्हणजे देवानं व पिय असे दोन व्यस्त शब्द होतात. आतां अशोकाच्या शिलाशासनांत पांच हि अक्षरें मिळून एक च सामासिक शब्द मूल लेखकानें मानिलेला होता किंवा देवानं व पिय असे दोन शब्द मानिले होत, तें शिलालेखांवरून स्पष्ट होत नाहीं. शिलालेखांत प्रायः एकापुढें एक सारखीं अक्षरें लिहिलीं असल्यामुळे; समास आहे कीं व्यास आहे हैं प्रथमदर्शनीं सांगणें अवघड जातें. तेव्हां, आपल्याला एकच तोड राहते. समास मानून अर्थ काय होतो व संदर्भाला कितपत जुळतो हें पहावयाचें; किंवा व्यास मानून अर्थ काय होतो व संदर्भाला कितपत जुळतो हें पहावयाचें. पैकीं समास मानून अर्थ काय होतो तें प्रथम पाहूं. देवानंपिय ह्या प्राकृत सामासिक शब्दाचें संस्कृतरूप देवानांप्रिय देवानांप्रिय या संस्कृत सामासिक शब्दाचे दोन अर्थ आहेत. एक मूर्ख हा अर्थ व दुसरा देवप्रिय हा अर्थ. दिव् धातूचे दोन अर्थ होतात.

घेरू [गृहधूम =घेरहूअँ =घेरूअँ = घेरू ] घेरोसा असा हि शब्द आहे.

घेलचोद्या १ [ ग्रहिलचोदक: =घेलचोद्या ]

-२ [ गृहयालुचोदक: =घेलचोद्या ] बळजबरीनें संभोग करणारा.

घेवड [ ग्रहपदं =घेवड ]

घो [ गुह् ( वस्त्रादिकांनीं आच्छादन करणें ) धातूपासून गोहः = गोहो (आच्छादन करणारा, संरक्षक, नवरा, पुरस्कर्ता) = घो = घोव] ( स. मं. )

घोगरा, घोघरा [ घर्घरः = घोगरा, घोघरा]

घोघाव, घोघो [ घुङ्] ( धातुकोश-घोघाव २ पहा)

घोटणें १ [घृष्= घोटणें ] उगाळून बारीक करणें. औषध घोटणें. (भा. इ. १८३६)

-२ [ घुष् (घुष्ट) = घोटणें (बोलणें ) ] तेंच तें घेटणें म्हणजे तें च तें मोठ्यानें प्रसिद्धपणें सांगत बसणें. (भा. इ. १८३६)

घोंट, घोंटु [ घुट:, घोट: (घुट् प्रतिघाते) ] (ज्ञा. अ. ९ पृ. ६९)

घोटा [ घुंटिः, घुटिः ] (खोट १ पहा)

घोंटा [ घोंटा (सुपारीचें झाड ) = घोंटा ] घोंटा ही एक प्रकारची उत्तम सुपारी आहे.

घोंटाळणें [ गुंठ = घोंट, घोंटाळणें, गुंठाळणें ] लपणें, आंत ओढणें. (भा. इ. १८३३)

घोटून (गाणें) [ घुष्ट = घुट्ट = घोट] घोटून म्ह० घोष करकरून. (भा. इ. १८३४)

घोडक्या [घोटकिकः = घोडक्या. घोटकेन चरति घोटकिकः । चरति ( ४-४-८ )] घोड्यानें प्रवास करणारा.

घोडया १ [ गौतम ] (गोड्या पहा)

-२ [ गवोद्ध = घोडा ] घोडा म्ह० उत्तम बैल. प्रमादी मुलांना बैला म्हणून म्हणण्याच्या ऐवजीं घोड्या म्हणून म्हणतात. अर्थ एकच.

घोण [ घुणः (कीटकविशेष ) = घोण ]

घोणा १ [ घ्राणं गंधवहा घोणा । राजनिघंटुः ॥ ( स्त्री. ) घोणा = घोणा (पु.) ] नाकाचा घोणा फुटणें म्हणजे नाकाच्या आंतील दांड्याजवळील शीर फुटणें. (भा. इ. १८३७)

-२ [ घोणा = घोणा ] (स. मं. )

घोर १ [ घोरः = घोर ] मरणाच्या वेळचा शब्द-नाम.

-२ [ घोर = घोर ( विशेषण ) ] घोर ताप, संकट.

-३ [ घोरः = घोर ] घोरः म्हणजे भय.

-४ [ घुर् भीमार्थशब्दयोः ] ( घोरणें पहा)

घोरणें [ घुर भीमार्थशब्दयोः = घोरणें, घोर, अघोर ] (ग्रंथमाला)

घोरांदर [ घोरंदरं (च) = घोरांदर]

घोव [ गुह् - गोहः ] ( घो पहा )

घोसबाळी [ गुत्सवलयिका = घोसबाळी ] एक कानांतला दागिना.

घोसाळी [ घोषवल्ली = घोसाळी ] वनस्पतिविशेष, घोसाळीचा वेल.

घोळ १ [गुहिल ( अरण्य) = घोळ, घळ ] अरण्यांतील गुहा किंवा गृहाकृति रान.

-२ [ गुढा = गोळ्हा = घोळ. ढ = ळ्ह. ] Vegetable.

-३ [ गव्हरी = घवली = घोळ, घळ ]

घ्या [द्य (प्रातिलोम्ये निपातः ) = घ्य = घ्या ] (भा. इ. १८३४)

घास [ तृणं स्यादर्जुनं घासे ( हेमचंद्र-निघंटुशेष-संवत् १२०८ ] (ग्रंथमाला)

घासानिघास [ घासः निघासः = घासनिघास ]

घासाघीस १ [ (हन्) जिघांसा जिघृक्षा (ग्रह्) = जिघांसा + जीघीषा = घाँसाघीसा ] slaying and clasping.

-२ [ जिघांसा (हन् desi ) + जिघीषा (हि to throw) = घासाघीस ] killing and throwing

घासारी [घर्षणकारिन् घासारी ] रत्नें घासणारा.

घिवर [घृतपूर =घिअऊर = घिऊर = घिवर] घिवर किंवा घृतपूर हें एक पक्वान्न असे. घृतपूरो गुरुः वृष्यो ( शार्ङधरसंहिता )

घीवर [घृतपूर (वैजयंती कोश) = घिऊर = घिवर]

घुंघुर्डा [ घृंङ्घृंङ्कीटकः = घुंघुर्डा ]

घुटी [ घृष्टिः = घुटी ] साहाणेवर घासून केलेलें औषध.

घुरम्याव् [ गुर्+ मीम् ] (गुरम्यांव् पहा)

घुस्सा १ [ गुध्-घुत्सा = घुस्सा. गुध् to be angry) ]

-२ [ गुत्सः (रोषः) हेमचंद्र-उणादिगणाविवृत्तिः ] घुस्सा आला म्ह. रोष झाला.

घूस [ गुहाशया = घूस ] बिळांत राहणारी.

घृतकल्या मधुकल्या - हे शब्द छांदस आहेत. त्यांचीं मूळ रूपें घृतकुल्या मधुकुल्या. कुल्या नाम नदी. घृतकुल्या म्हणजे तुपाची नदी, सडकून तूप. मधुकुल्या म्हणजे मधूची नदी, पुष्कळ मधु. घृतस्य कुल्या. माध्यंदिनीय वाजसनेयसंहिता ६-१२ (भा. इ. १८३३)

घेइजे [ गृण्हीयाम् किंवा गृह्येयम् (कर्तरि किंवा कर्मणि विधिलिङ्) ] (शा. अ. ९ पृ. १ )

घओं ये, घेइजे, घेइज = घेववें = गृह्येत ( लिङ्चा इ मराठींत ये होतो व आज्ञार्थक घेओंच्या पुढें तो येतो. ह्याचा अर्थ असा कीं, वैदिक Injunctive ला इ हें शक्यार्थक क्रियापद जोडलें जातें. म्हणजे लिङ् हा injunctive + इ धातू यांचा जोड आहे.

घेघे, घेघे मारणें [ हन् हन् = घे घे मार ] to strike and beat vigorously and violently.

घेरा [ गृहीतक =घेरअ =घेरा ] घेरलेला भाग. (स.मं.)

घेरी १ [ ग्राहिः ] (धातुकोश - घेर ४ पहा)

-२ [ ग्लै = ग्रै = गेरे = घेरी-)
घेरी म्हणजे अत्यंत ग्लान होऊन जाणें. (गाळण पहा)

घाटी [ घाटा = घाटी (घाटिका) ] मानेचा बट्टू.

घाण १ [ सिंघाणक स्तु नासोत्थः ॥ ] सिंघाणक = घाण. नाकांतली घाण म्हणजे सिंघाणक ऊर्फ शेंबूड. मुलाचें नाक पुसतांना घाण पुसली म्हणून शब्द योजतात. तेथें घाण हा शब्द सिंघाणक शब्दाचा अपभ्रंश होय. (भा. इ. १८३४)

-२ [ घ्राण = घाण ] घ्रा म्हणजे वास घेणें (नाम) घ्राण म्हणजे वास घेणें. घाण या शब्दाचा धात्वर्थ वास, मराठींत वाईट वास या अर्थी रूढ. (भा. इ. १८३६)

-३ [ हानिः = घाण. ह = घ ] संसाराची सगळी घाण करून टाकली = संसारस्य सकला हानिः कृता.

० घाण्या [ हानकः, घ्नः = घाणा, घाण्या. हन् २ घाते ]
स्त्रीघ्नः = स्त्रीघाण्या, महिलाघ्नः = बाइलघाण्या
मनुष्यघ्नः = माणूसघाण्या.

घातलें [ ग्रह् ] ( धातुकोश-घाल ७ पहा)

घाबरा [ ग्रहव्यग्रः = घाबिरा = घाबरा ] घाबरा म्हणजे ग्रहानें व्यग्र झालेला. ग्रह म्हणजे राहू इत्यादि दुष्ट ग्रह.

घाम्या [गेहेमेहिन् (घरांत मुतणारा ) - घाम्या ]

घायकूत १ [ घातिकुथ्] ( घायकूथ पहा)

-२ [ घातिकूर्दा = घाइकूद = घाइकूत, घायकूत ] घाति (killing) + कूर्द to play = जीवघेण्या खेळ, प्राणघेण्या हट्ट, कृति इ. इ.

घायकूथ [ घातिकुथ् = घायकृथ-त ] घाति म्हणजे घाई व कुथ् म्हणजे दु:ख देणें.
घायकूत म्हणजे अतिशय दुःख देणें, पीडा करणें.

घायकूद [ घातिकूर्दा ] (घायकूत २ पहा)

घायताव [ घातिताप ] ( घाइ पहा )

घायपात [ कक्खटपत्रक = खाअपात = घायपात ]
ह्याच्या दोर्‍या करितात.

घारगा [ घार्तिक: ( भोकें पाडलेलें एक खाद्य, पक्वान्न ) = घारिगा = घारगा (पंचतंत्र) ] एक खाद्य आहे. ( भा. इ. १८३६ )

घारवड [ गारुत्मतं = घारवड ] घारवड म्हणजे घारींचा कळप.

घारूड [ गारुतं = घारूड ] घारूड म्ह० घारींचा जमाव.

घालून पाडून (बोलणें) [ गल्हित्वा (गल्ह्, गर्ह् to censure ) = घालून. प्रत्यह्य (प्रति + अह् to reply ) = पाडून. ] पाडून म्हणजे उलट उलट बोलून. अह् हा पूर्ववैदिक धातू आत्थ, आहु: इत्यादि रूपांत दिसतो.

घरी [ गृहपति = घरवइ = घरी ] घरी आले म्हणजे विचारा, येथें घरी म्हणजे नवरा (प्रथमा एकवचन). घरी सर्व कारभार स्वतः पहातात म्हणजे गृहपति ऊर्फ नवरा सर्व कारभार पहातो.

घरीं १ [ गृहस्मिन्] (घरांत २ पहा)

-२ [ गृहासु = घरीं ( बायकोला अनुलक्षून ) ] (स. मं.)

घरोटा १ [ गृहकोष्टकः ] ( घरटी ४ पहा)

-२ [ गृहपोतकः ( The ground on which house stands and surronnds घर ) = घरोटा ]

घवघवित [ गह् to be thick = घवघवित, घबघबित ]

घसघशित [ घंस्]

घसघशीत [घंष् to stream = घसघशित, घसघशीत ] streamingly, copiously.

घसघषित [ घंस् to diffuse, lustre द्वित्त = घसघशित, घसघषित ] very evident.

घसट [ घृष्टि: = घसट ]

घसणी [ घर्पणी = घसणी ] (भा. इ. १८३६)

घसरा [ घर्ष: = घसरा] औषधि घासून केलेलें औषध.

घसवट [घर्षपट्टिका = घसवटी = घसवट ]

घसा १ [ घसः (खाणारें इंद्रिय) = घसा ]

-२ [ घसक = घसअ = घसा (घस् = खाणें ) ] (स. मं.)

घसाघसा [घर्षघर्ष = घसाघसा (ओढतो) ]

घळ [ गुहिल ] (घोळ १ पहा)

घाइ [ हन् २ घाते. घाति = घाइ, घातिताप = घायताव ] ( धा. सा. श. )

घाइकूत [ घातिकूर्दा ] (घायकूत २ पहा)

धाइकूद [ घातिकूर्दा ] ,,

घाई [ घातिः = घाई ] घाई करूं नकॊ म्हणजे मारामारीसारखी लगबग करूं नको.

घागर [ कलसी गर्गरी तुल्ये (त्रिकांडशेष) ] (ग्रंथमाला)

घाटणी  [ घट्टना = घाटणी ]

घांटा १ [ घंट: ( कालवण) = घांटा ]

-२ (घंटः (a sauce of vegetable etc) = घांटा) घांटा एक खाण्याचा पदार्थ आहे.

घाटाघाट [ घट् घाटयति भाषार्थ: ] Parleys बोलणीं. घाटाघाट करणें to parley.

गुणाढ्य विक्रमादित्याचा उल्लेख करितो. सप्तशतीचा कर्ता व गुणाढ्याचा आश्रय जो हालसातवाहन तो हि विक्रमादित्याचा उल्लेख करितो. गुणाढ्य उज्जयिनीच्या पालक राजाचा हि उल्लेख करितो. हा पालक विद्याधरचक्रवर्ति जो नरवाहनदत्त त्याचा समकालीन होता, असें गुणाढ्य म्हणतो. पालकांच्या वंशांत शूद्रक झाला असल्यास तो विक्रमादित्याच्या पूर्वी झाला असला पाहिजे. प्रायः शुद्रक विक्रमादित्याच्यापूर्वी व नरवाहनदत्ताच्या नंतर झाला असावा. म्हणजे मृच्छकटिक शकपूर्व २०० च्या पूर्वी व पांचशेंच्यानंतर रचिलें गेलें असावें. ही सर्व विधानें गुणाढ्य प्रमाण धरल्यास विश्वसनीय समजावयाचीं आहेत. (भा. इ. १८३२)

तानी, तान्ही [ तन्वी = तानी, तान्हीं ] तानीबाई, तान्हीबाई हें मराठीत स्त्रीव्यक्तिनाम झालें आहे.

तुकाराम - तुकाराम हा शब्द तुकणें = तोलणें ह्या धातूंतील तुका व राम ह्या दोन पदांचा बनला असावा असा कित्येकांचा समज आहे; परंतु ह्या शब्दाचीं तुका आणि राम अशीं पदें पाडणें रास्त नाहीं. कारण, तुका ह्या पदाचा कांहीं अर्थ देतां येत नाही. मूळ शब्द तोषाराम (तोषा + आराम) त्याचें प्राकृत तोखाराम; त्याचा अपभ्रंश तोकाराम; त्याचें तुकाराम. आत्मन् + आराम = आत्माराम. शांत + आराम शांताराम. कृपा + आराम = कृपाराम. दया + आराम = दयाराम. परंतु सीता + राम = सीताराम. कृष्ण + राम = कृष्णराम. नारो + ( त्याचा बाप) राम = नारोराम, पण नंदाराम = नंद + आराम.
(सरस्वतीमंदिर, आश्विन शके १८२६ )

दड्डु - हें नांव गुर्जर राजांच्या वंशावळींत शक ४०० पासून सुमारें शक ७०० पर्यंत येतें. हा शब्द प्राकृत आहे. ह्याचें मूळ संस्कृत दध्र. हा दध्र शब्द बाणानें योजिला आहे :-

" मातृशयनीयतूलिकतलनिपष्ण च तनयोन्यं तनयं अभिषेक्तुकामस्य दध्रस्य करूषाधिषते: अभवन् मृत्यवे । ”

वाणः - हर्षचरितं-षष्टः उच्छ्वासः. दध्र = दड्ड.
दड्ड = दध्र हें व्यक्तिनाम त्या कालीं इतर वंशांत हि प्रचलित होतें, असें हर्षचरितावरून दिसतें. (भ. इ. १८३५)

घमघमट [घ्राण smell. घ्राणघ्राणाढ्यत्वम् - घमघमाट] extreme smell of ghee, flowers etc.

घर [ गृहाः ( क प्रत्यय ) = घर ] घर म्ह० बायको, स्वस्त्री. नवरा म्हणतो:- घरांत विचारा म्हणजे बायकोस विचारा
गृहा: म्हणजे बायको. गृहान् अन्तिकं = घरांत.

घरगस्त [ ग्रहग्रस्त = घरगस्त ]

घरगुती [ गृहगुप्त = घरगुप्त = घरगुत (ता-ती-तें ) ] घरांतल्या घरांत गुप्त ठेवावयाचें बोलणें वगैरे. (भा. इ. १८३४)

घरघर [ हृद् ग्रह = घरघर ] हृद् ग्रह म्हणजे हृदयाचा प्रतिष्टंभ. मुमूर्षूच्या हृदयाचा जो प्रतिष्टंभ होतो त्याला घरघर म्हणतात. लक्षणेनें अवष्टंभानंतर होणार्‍या आवाजाला हि घरघर म्हणतात. (भा. इ. १८३६)

घरचें [ गृहस्थं ] ( कोठचें पहा)

घरटी १ [ गृहवाटी = घरटी ] (स. मं. )

-२ [ गृहस्थिति = घरठिइ = घरटी ( घराची जागा ) ]

-३ [ धृष्टिः = घरट्टि = घरटी (दळण्याची ) ]

घरटी, घरोटा, घरटें [ गृहकोष्टकं-क:-ष्टिका = घरोटा, घरटी, घरटें]

घरत [ गृहस्थ = घरत ] ( स. मं. )

घरपांड्या [ गृहे पंडितः = घरपांड्या ] घरांत बाता मारणार. (भा. इ. १८३३)

घरमेढी [गृहमेधिन् = घरमेढी ] (भा. इ. १८३४)

घरवाल ( ला-ली-लें) [ गृहपाल: = घरवाला ]

घरा [ ग्रहः = घरा = गरा (मुखरोग ) ] ग्रह म्हणजे धरणें, रोगविशेष. ( भा. इ. १८३३)

घराणें १ [ गृहज्ञातेयं = घरञाएँ = घराणें ]

-२ [गृहराज्य = गृहराण = घरराण = घराण = घराणें ] ( स. मं. )

घरांत १ – ग्रह = घर. गृहशब्दो भार्यायां वर्तते (आश्वलायनगृह्यसूत्र-गार्ग्यनारायणीयवृत्ति, १-१-१ ) घरांत काय बोलली म्हणजे भार्या काय बोलली. घरांत बरें वाटत नाहीं म्हणजे भार्येला इ. इ. इ. घरांत काय म्हटलें म्हणजे भार्येनें इ. इ. इ. तात्पर्य, घरांत हा शब्द अव्यय आहे. (भा. इ. १८३६)

-२ [ गृहान्ते (गृह + अन्त सप्तमी) = घरांत ( समास आहे. ) गृहस्मिन् = घरीं (स्मिन् पासून इं ) ]

घ

घई [ घाति = घाई = घै = घइ ] घाति म्हणजे पट. तिघई घर म्हणजे तिप्पट घर. पांचघई घर म्ह० पांचपट घर. ओसरी, माजघर, स्वयंपाकघर मिळून तीन घाति म्हणजे घई.

घंगाळ [गंगाधरं = घंघाळ] a bucket of गंगा water.

घघ (हसणें) [ घग्घ् = घघ्घ = घघ ] घघ हसतो. (भा. इ. १८३३)

घट्ट १ [ घट् to collect, to gather = घट्ट ]

-२ [ घृष्ट = घट्ट ] (भा. इ. १८३२)

घटमुट [ घृष्टसृष्ट=घटमुट ] मुलगी चांगली घटमुट आहे = कन्या चार्वंगी घृष्टा मृष्टा च । म्हणजे घासली पुसलेली आहे.

घंटा [ F घंटा pit with the thumb in the middle of the forefingers वैजयंती = घंटा masc. ] घंटा घ्या म्हणजे आघातक्रियादर्शक मूठ घ्या, असा अर्थ आहे.

घंटू, घंट्या [ घंटु: (हत्तीचें अवजड कर्णभूषण) = घंटू, घंट्या ] घ्या घंट्या, घंटू म्हणजे वागवावयाला अवजड अलंकार.

घठार [ घट + आगार = घठार ) a room where vessels of oil, ghee are kept.
उ० - तेथ उन्हाला आगि पुरा । तेलातूपाचेया घठारा ।
लागला आाणि वारा । सूटला जैसा ॥ ज्ञा. १६-३९३

घड १ [ घट् १० संघाते. घटा =घड, संघट्टि: = सांगड ] ( धा. सा. श. )

-२ [ घटा (झुंबका, जमाव) = घड ] अंब्यांचा घड म्हणजे जमाव.

घडघड १ [ गद्गद = घडघड ] गद्गदं वाचयति = घडघड वाचतो.

-२ [ घट् भाषायां ] ( घडाघडा १ पहा)

घडमाळ [ घटमाला = घडमाळ ]

घडवंची १ [ घाटमंचिका = घडवंची ] वर चढावयाचा माचा.

-२ [ घोटमंचिका = घोडवंचिआ = घडवंची ] घडवंची म्ह० मोठा थोरला माचा.

घडाघडा १ [घट् भाषायां = घडाघडा, घडघड ] घडघड म्हणजे स्पष्ट उच्चार करून एकसारखें बिनतूट बोलणें.

-२ [ घटघटं = घडाघडा ( वाचतो ) ]

घड़ीवँ [ घटेलिम = घडीवँ ]

घणघणित [ घन thick ] thick.

घणाघण [ हन् desid घनीघन् = घणाघण ] to beat intensely. घणाघण घाव मारतो.

घन [ गहन = घन ] एक घन रान होतें = आसीत् एकं गहनं अरण्यं.

घनदाट १ [ गहनदृढं = घनदाट ]

-२ [ घनंदृढं = घनदाट ]

घबघबित [ गह् ] (घवघवित पहा)

घबाड [ गर्भध = घबाड ] घबाड म्हणजे गर्भ धारण करण्याचा अवयव. (राधामाधवविलासचंपू पृ. १७२)

गोरालख्ख [ गौर: अवलक्षः = गोरालख्ख. अवलक्ष =( अव लोप) = लख्ख ] (भा. इ. १८३४)

गोरी - पी हळद आणि हो गोरी, या वाक्यांत गोरी ह्या शब्दाचा अर्थ पिवळी असा आहे.
पीतो गौरो हरिद्राभः (अमर) गौर = गोर ( रा-री-रें) ( भा. इ. १८३४)

गोर्‍हा [ गौः + उह्रः = गोर्‍हा ] गौः म्हणजे बैल व उह्रः म्हणजे बैल. गोर्‍हा म्ह० तरुण बैल.

गोवई [ गोपति = गोवई, गवई ] गवई गो ( असें एक गाणें आहे).

गोवण [ गोपनी = गोवण ]

गोवरी [ गोपुरीषं = गोउरी = गोवरी ]

गोष्ट [ गोष्टी (संस्कृत ) = गोष्ट ] गोष्टी या संस्कृत शब्दांत धातु गोष्ठ्. गोष्ठ् म्हणजे बोलणें. आवेस्ती, झंद, फारसी वगैरे भाषांत गोफ्तन् ह्या धातूचा अर्थ बोलणें असा आहे. (सं.) ष्ठ = (फा.) फ्त. संस्कृतांत गौः म्हणजे वाणी, भाषा. ( भा. इ. १८३३)

गोष्ठी करणें [ गोष्ठीं करोति ( पंचतंत्र ) ]

गोहो - ना पुमान् पुरुषो गोधो धवःस्यात् ॥ २८ ॥ धनंजय केश- (भा. इ. १८३३ )

गोळा १ [ गुल्म = गोळा ] त्याला गोळा आला म्हणजे गुल्म झालें.

-२ [ गुल्मस्तु जाठरो ग्रन्थिः ॥ (केयदेव-पथ्यापथ्य विचार)
पोटांत गोळा झाला आहे म्हणजे गुल्म झाला आहे.
गुल्मः = गुल्ला = गोळा ] (भा. इ. १८३४)

गोळी [ गुटी = गुली = गुळी ] (ग्रंथमाला)

ग्रंथ [ ग्रंथ् १ कौटिल्ये ] वांकडा तिकडा सांचलेला पुंजका. हा ग्रंथ कसा उकलायचा.

गोण [ गोणी ] (गोणी पहा)

गोणताट १ [ गोणीतर = गोष्णताट ] गोणीतर म्हणजे लहान गोणी. (भा. इ. १८३४)

-२ [ गोणीतरी a small sack = गोणताट ]

गोणी [ गोणी a sack = गोणी, गोण ] sack.

गोतपत [ गोत्रपटः (geneology) = गोतपत. ट = त ]

गोतावळा [ गोत्रावलि = गोतावळी = गोतावळ = गोतावळा ] ( स. मं.)

गोथवड [गोत्रवाटिका = गोथवड] गोथवड म्ह० गोठा.

गोधडी [ गुध् परिवेष्टने ] (ग्रंथमाला)

गोंधळ १ [ गुंदल (एका वाद्याचा आवाज) = गोंदल = गोंधळ ] एक प्रकारचें विशिष्ट वाद्य ज्या गाण्यांत असतें तें. (भा. इ. १८३३)

-२ [ गुध् खेळणें. गोधळ = गोधळ = गोंधळ ] खेळ, पोरखेळ, गडबड. (भा. इ. १८३३)

-३ [ गुंदल (वाद्यविशेष ) = गोंधळ ] गुंदल नांवाचें वाद्य ज्यांत वाजवतात तो गोंधळ. (भा. इ. १८३७)

-४ [ गुंदिल = गोंधळ. गुंदिलो मद्दलध्वनौ (वैजयंती ) ]

गोफ [ गुफ् ग्रंथे ] (ग्रंथमाला)

गोफण [ गोफणा = गोफण ]

गोफा, गोंफा [ गुँफकः = गोंफा, गोफा ] वेणीचा गोफा.

गोम [ गामारिक ( कौटिल्य ) = गोम ] an insect dangerous to cows.

गोमटें [गोमत् (भाववाचक नाम) गौमत्यं ] गोमत् म्हणजे ( वैदिक कालीं ) श्रीमंत, अतएव उत्तम श्रेष्ठ. (ज्ञा. अ. ९ पृ. १३२)

गोमा [ गोमान् गोमी (अमर-द्वितीयकांड-वैश्यवर्ग-५८) गोमान् = गोमा ] गोमाजी बिन तिमाजी, व गोमा गणेश ह्या शब्दांतील गोमा हा शब्द गोमान् ह्या संस्कृत शब्दापासून निघाला आहे. (भा. इ. १८३३)

गोमाशी [ गोमक्षिका = गोमाशी ]

गोरा गोरा पाक - येथें पाक हा शब्द फारसी आहे.

गोरा गोरा पान [ (गौरक गौरक) पांडर = पाणअ = पाण = पान. गौर = पांडर = पान ] पाण असा हि उच्चार कोणी करतात. (भा. इ. १८३२ )

गोरापान [ गौरः पाण्डुः = गोरापाण = गोरापान. पाण्डु = पाण्ड = पाण = पान ] ( भा. इ. १८३४)

गोरामोरा [ गौरमुखरः = गोरामोरा, गोरीमोरी, गोरमोरें ] ती गोरीमोरी झाली म्हणजे तिचा चेहरा पांढरा फटफटित झाला. ना.को. ८