३७. वासना--यंत्रणा--व साधना, किंवा इच्छा--शरीर--व कर्म, अशी मानवसमाजाच्या चळवळीची त्रिविध परंपरा आहे. ह्या त्रिविध परंपरेची हकीकत देणें म्हणजेच इतिहास लिहिणें होय कोणत्या वासनेकरितां संस्थायंत्राचें कोणतें इंद्रिय निर्माण झालें, त्या इंद्रियानें इष्टकार्य कितपत होतें, व तें इंद्रिय सबंध यंत्राच्या अनुरोधानें चालतें किंवा प्रतिरोधानें चालतें, ही हकीकत देण्याचें काम शरीरकपद्धतीचें असतें. वस्तुत: पाहतां संस्थांच्या शरीरांपेक्षां शरीराच्याद्वारा झालेलें जें काम त्याच्यांशीं इतिहासाचें मुख्य कर्तव्य आहे, परंतु, काम सिद्ध व्हावयाला शरीराची अपेक्षा असल्यामुळें व शरीराच्या सिद्धयर्थ समाजाची झटपटहि विशेष असल्यामुळें, किंबहुना शरीराची रचना व सुधारणा हेंच कांहीं काल किंवा सर्वकाल राष्ट्राचें मुख्य कर्तव्य होऊन बसल्यामुळें, शरीर, शरीररचना व शरीरसुधारणा, हाच इतिहासाचा एक मुख्य विषय झाला आहे. History of English Parliamentary institutios, History of English Constitutional Govermnrnt, History of French Parliamentary procedure, History of Garman Religious, Social, Moral, educational legal and bellicose institions, वगैरे इतिहास त्या त्या संस्थांच्या शरीररचनेचे आहेत. असले इतिहास लिहिण्याला शरीरक पद्धतीचा उपयोग होतो. असल्या इतिहासांत वासना, तत्सिद्धयर्थ उत्पन्न झालेलें संस्थायंत्र व त्या यंत्रानें केलेलें कार्य, ह्यांची हकीकत येते. बहुतेक सर्व जगाचें चरित्र व विशेषत: असुर, दानव व मोगल, ह्या कुलांचे चरित्र उत्कटत्वानें वासनोत्पन्न आहे. तेव्हां, ह्या पद्धतीला वासनिक पद्धति म्हटलें असतांहि चालेल. यूरोपीयन लोक हिला Morphological व Physiological पद्धति म्हणतात. Morpholoical पद्धती केवळ संस्थाशरीरीचें वर्णन देते व Physiological पध्दती शरीरेंद्रियांची लक्षणें देते. शरीर व शरीराची लक्षणें दिल्यावर, शरीरानें केलेल्या कार्यांची हकीकत जें देणें त्याला Resultant पद्धती असें नांव द्यावें लागेल. तर्कशास्त्रदृष्ट्या पहातां, ही तिसरी पद्धती यूरोपीयन इतिहासकारांनीं काढावयाला पाहिजे होती ! परंतु ती त्यांनीं निराळी काढली नाहीं. संस्थाशरीराचा ऊहापोह करतांनाच ते तत्कृतकार्यांची हकीकत देतात. ह्याचा अर्थ असा कीं, वासना- शरीर-व कार्य, ही त्रयी इतकी एकजीव आहे कीं, तिचें पृथक्करण करण्यापासून विशेष सौकर्य नाहीं. वासनेचा निर्देश केल्यावांचून शरीर निर्माण कां झालें तें सांगतां येत नाहीं व कार्याचा निर्देश केल्यावांचून शरीराचीं लक्षणेंहि ठरवितां येत नाहींत. ही अडचण लक्षांत घेऊन, शरीरक म्हणून एकच पद्धती मीं स्वीकारिली आहे. शरीरक शब्द शारीरक शब्दापासून भिन्न समजावा. शरीरासंबंधी जें तें शरीरक; व शरीराचा चालक जो आत्मा तत्संबंधी जें तें शारीरक, असा अर्थ घेतला आहे.