Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Super User

Super User

Wednesday, 25 July 2018 06:22

मराठी धातुकोश

किरकिट [ कृ+किट्ट (ना.)] लहानशा भांड्यावर अन्नाचा अवशेष चिकटणें.

किरकिर १ [ कीर ( पोपट ) ( ना. }] पोपटासारखा आवाज काढणें.

-२ [ सं + क्रीड् १ क्रीडने ] किरकिर आवाज करणें. उ०- छकडे किरकिरतात = शकटानि संक्रीडन्ति.

किरत [ कृत् १० संशब्दने { कृत् = कीर्त् = कीरत } } नांवलौकिक करणें. ( कीर्ति पहा )

किरचि [ कृ ६ विक्षेपे ] चित्रविचित्र हातकामानें नटविणें.

किरविंज [ कीटव्यध् ४ ताडने { कीटव्यध् = किडविंज् = किरविंज } ( ध = ड = र)]

किराळ [ किं + रु २ रोदने { किंरव = किरळ । किराळ} ] ओरडणें, किंकाळणें.

किलकिल १ [ किल् ६ श्वैत्ये { किल् । चीप्सा । किलकिल }]
उ०- दिवस किलकिलला = श्वेत–पांढरा झाला.
किलकिललें = पूर्व दिशा पांढ-या झाल्या.

-२ [ किलकिलय् ]

-३ [ किलकिलाय् , किल् ६ क्रीडने (द्वित्व)] पक्ष्याचें ओरडणें. उ०- पाखरें किलकिलतात.

-४ [ क्ष्मील् १ निमेषणे ( उघडझांक करणें, मिचकावणें ) क्ष्मीलति { क्ष्मील् = किल् ; वीप्सा = किलकिल् }] उ०- डोळे किलकिलतात; डोळे किलकिले करणें.

-५ [ किल् श्वैत्ये ( द्वित्व )] इतर रूप-किलकिलावि.

-६ [ किलकिलायते ]

किलकिलावि [ किल् ६ श्वैत्ये ( द्वित्व }] डोळ्यांतील पांढरा भाग बाहेर काढणें. ( किलकिल ५ पहा )

किलड [ क्लिद् ४ आर्द्रीभावे { क्लिद् = किलद् = किलड, किळड, किळद } ] पुवानें भरणें. उ०-- डोळे पुवानें किलडणें. इतर रूपें-किळड, किळद.

किलबिल १ [ किल् + विकिलायते { किलविकिलाय = किलबिल } ] किलकिलाट होणें-करणें.

-२ [ क्लप् + विक्लप् १० अव्यक्तायां वाचि {क्लप् विक्लप् = किलबिल }] पक्ष्यासारखें ओरडणें.

किवळ [ केल् १ चलने क्केलनं { क्केल् किंवळ } ] घेणें, हलविणे.

किंवच [ कृव् + व्रश्चथ्; कृत्र् १ हिंसायाम् , व्रश्च ६ छेदनेद्विधातुसंयोग ] ठोकून चेंदामेंदा करणें.

Wednesday, 25 July 2018 06:16

मराठी धातुकोश

किचवंद [ कृष् + न्यध्](किचर्विध पहा )

किचविंद [ कृष् + व्यध् ]( किचर्विध पहा )

किटविंध [ कृष् + व्यध् ] इतर रूपें-किचविंद, किरवंद, किचवट

किंचळ [ किंचाकलिः { किंचाकले: ( द्वित्व ]=किंचळ }] कर्कश ओरडणें.

किजबिज [ कूज् + विकूज् १ अव्यक्ते शब्दे { कुज्विकूज्= कुजबुज् = किजबिज } ] कुजबुजणें.

किट १ [ किट् १ त्रासे, { किट् । द्वित्व । = किट्किट् }} भि. उ०- उगाच किटकिटतो.

-२ [ किट्टनं (त्रास)]त्रास होणें. उ०-हें ऐकून ऐकून कान किटले.

-३ [ किट्टनं ] मळानें भरणे.

-४ [ कित् १ नाशने { कित = किट }]

-५ [कीट् १० वर्णे { कीट् = किट } ] रंगचणें. उ०- नखें किटणें.

-६ [ कीट् १० वर्णे ] रंग उडणें-नाहींसा होणें. उ०- अंगरखा किटला.

-७ [ किट्ट ( ना.)] मळानें भरणें, उ०-डोळे किटणें, किटकिट १ [ किट् १ त्रासे { किट् । द्वि. । किट्किट् }] जास्त त्रास होणें.

-२ [ किट् द्वित्व ] भयभीत होणें. उ०- उगाच किटकिटतो.

किटव [ कीट् १० वर्णे { कीटय = किटव }] रंग देणें, कापड किटचणें.

किड १ [ कीट (ना.) { कीट = कीड = किड (-हस्व)}] किडा लागणें. इतर रूप-किहाळ.

-२  [ (कीट ( ना. )] इतर रूप-किडे.

किडवड [ कीटवर्धनं ] किड्याकडून खाल्लें जाणे; किडा लागणें. ( किडचळ पहा )

किडवळ [ कीटवर्धनं ( ना.} { कीटवर्धनं = किडचळ}] कीड लागणें; किडणें, इतर रूप-किडवड.

किडाळ [ कीटाल (ना.) ] मळ सांठणें, किडणें. ( किड १ पहा )

किडे १ [ कीटिका ( ना, }] (किड २ पहा )

-२ कीट (ना.) (किड पहा)

किरक [ किर ( अनुकरणात्मक; कु १ शब्दे } ] हत्तीचा शब्द करणें.

Wednesday, 25 July 2018 06:04

मराठी धातुकोश

कासाविस [ कास् + श्वस्; कास् १ कुत्सायां, श्वस् २ प्राणने ( द्विधातुसंयोग ) ] खोकल्यानें, धापानें, जोरांत श्वासोच्छ्वासानें घाबरणें.

काहाड [ काठनं- कठ् १ कृच्छ्रजीवने { कठ् = काठ् काढ् = कहाड } ] काढणें. (काढ ४ पहा )

काहृ ( काव पहा )

काळलाच [ कालय, कालापयति ] काळ लावणें.

काळवट [ कालवर्ण ( ना. )] काळें होणें, काळा रंग येणें. (काळचंड पहा )

काळवंड [ कालवर्ण ( ना. )] काळा रंग येणें. इतर रूपें-कळवंड ३, काळवट.

फाळस १ [ कालस्यते ] काळें होणें. उ.- अंग उन्हानें काळसतें-अति काळें होतें = अंगं तापेन कालस्यते.

-२ [ कालीयस् (ना.) { मलीयस् = काळस }] काळें होणें.

काळसर [ कालीयस् + तर ] काळे रंगाची छटा येणें.

काळास १ [ कल् ( स् }] ( कळस २ पहा )

-२ [ कालायस ( ना. )] ( कळास ३ पहा )

काळुस [ कलुषायते { कलुषाय = काळुस } ] काळें होणें.

किंकळ [ किंकलि: ( ना. ) ( किंकलि = किंकुत्सिता कलिः स्वरः नादः ) ( किंकलि = किंकळी = किंकाळी )] ओरडणें, बारीक कर्कश आवाज काढणें.
इतर रूपें-किंकाळ २, किंकाट, किंकाळी. किंकाळी = दुष्ट आवाज.

किंकाट १ [ किंकलिः ] ( किंकळ पहा )

-२ [ ऋद् १ वैकल्ये {क्रद् । अभ्यास । कीक्रंद् ( चीक्रद् )= किंकाट }] मोठ्यानें ओरडणें.

किंकाळ १ [ कल् १ शब्दे { कल् । अभ्यास । = कीकल् ( चीकल ) = किंकाळ } ] मोठ्यानें कर्कश ओरडणें.

-२ [ किंकलिः ] ( किंकळ पहा )

किखकिख [ किखि ( द्वित्व ) ( ना. ) { किखि। द्वित्व । किखिकिखि = किखकिख } ] खेकणें, माकडाचा शब्द काढणें, किखि = वानर. ( किचकिच पहा )

किचकिंच १ [ किचकिचायते ( किचकिच । माकडाचा शब्द । अनुकरणात्मक )] माकडाचा शब्द करणें, खेकणें. इतर-रूपें-किलाकख, खेक

-२ [ कोशकोशीयते ( कोश मर्कट)] माकडाचा शब्द काढणें.

किचवट [ कृष् + व्यध्; कृष् १ विलेखने, व्यध् ४ ताडने । द्विधातुसंयोग ) { कृष् व्यध् = किसविध = किचवट }] सरचटणें, रोचणें व खाजविणें. ( किचविंध पहा )

Wednesday, 25 July 2018 05:58

मराठी धातुकोश

कारवि १ [कृ ९ हिंसायाम् ] करवतणें.

-२ [ कृ १ हिंसायाम् ] करवतणें.

-३ [ कार ( कू) ( ना. ) { कारय = कारवि }] जमीन खतवणें.

कालमंड [ क्लु गतौ, मड् १ विभाजने ( द्विधातुसंयोग }] कोलमडणें. ( कोलमड पहा ) कालव १ [ कल् १० क्षेपे ] दोन अन्नें ( घट्ट व पातळ ) एकत्र जमा करणें, जमा करणें.

-२ [ कल् १० शब्दसंख्यागतिषु ] जमा करणें.

-३ [ कल् १० संख्याने ] विचार करणें, निरीक्षण करणें, उ०- कालौनियां = विचारणा करून.

-४ [ कालयाति १० गतौ, क्षेपे ] पोटांत व्याधि उत्पन्न होणें, पोटांत गति उत्पन्न होणें.

-५ [क्लम् ४ ग्लानौ क्लाम्यति { क्लाम्य = कालवँ = कालव}} पोटांत कालवाकालव होणें.

कालमैल [ क्लम् + म्लै ( द्विधातुसंयोग) ] पोटांत कालवाकालच होणें.

काव १ [ कु १ शब्दे ] शब्द करणें.

-२ [ कु २ शब्दे ] कष्टाचा शब्द काढणें, रागावणें.

-३ [ कु ६ शब्दे { कु । णिच् । कावय = काव }]

-४ [ कु ६ शब्दे ]

-५ [ कायन-कै १ शब्दे ] रागाचा शब्द काढणें. इतर रूपकावकाव २.

कावर १ [ काम + आर्त ( ना. ) { कामार्त = कावर } ] प्रेमानें वेड लावणें.

-२ [ कातर ( ना. )] कावरें होणें, भीणें.

कावकाव १ [ कम् ( द्वित्व ) ४ इच्छायाम् { कम् = काम्यकाम्य = कावकाव } ] अतिशय इच्छा उत्पन्न होणें, खूप भूक लागणें. उ०- पोटांत कावकावलें पाहिजे.

-२ [ कै १ शब्दे कायति { काय काय । द्विरुक्ति } ] ओरडणें. ( काव ५ पहा )

-३ [ कू ६ शब्दे ( द्वित्व । णिच् । कर्मणि = कावकावणें)] अतियश संकटग्रस्त होणें.

काव्ह ( काव पहा )

कांस [ काच् १ बंधने ] बांधणें.

कांसळ [ कास् १ कुत्सायां शब्दे { कासल = कासळ }] दम्यानें कासावीस होणें.

कासाव [ कास् १ कुत्सायां ] खोकणें, धापा टाकणें.

Wednesday, 25 July 2018 05:49

मराठी धातुकोश

काप १ [ कम् १ चलने ] कांपणे, हलणें. ( कांप १ पहा )

-२ [ क्लप् ४ सामर्थ्य { क्लृप = कप्प = काप } ] उ. - हें काम मला कापतें = माझ्या हातून शक्य होतें.

-३ [ क्लुप् छेदने { क्लुप = कृष्प = काप }]

-४ [ कल्पनं { कल्पनं = कप्पन = काप }]

कांप १ [ कम् - कंप् १ चलने ] इतर रूप - काप १ -२ [ कंम् १ चलने]

कांपर [ कंप्र ( ना. ) { कंप्र = कांपर् = कांपर}] कापरें मरणें.

कापस [ कार्पास्यति ] कापसासारखें सैल होणें.

कापुर [ कर्पूरति ( ना.) { कर्पूर = कप्पूर = कापुर }] कापराचा वास घालणें. उ०- कपडे कापुरणें. इतर रूप-कपूर

कापुस [ कार्पास ( ना. )]

कांबाट १ [ कब् १ गतौ { कर्ब् = कडब् = कबाड = काबाड } 1 काबाडकष्ट करणें, मेहेनत करणें.

-२ [ कंबि ( ना. ) वेळूची काठी अथवा पळी ] जनावराच्या निरणामध्यें कांबीट घालून उपाययोजना करणें.

काबाड १ [स्कम् ५, ९ रोघने, स्तंभने स्कन्नाति, मंतिमंद-मूर्ख होणें; स्कभ्रा = स्कभ्भ् = कब्ब = काबाड } ] मूर्खासारखें काम करणे.

- २ [ कर्ब १ गतौ ]

कांभर १ [ कंबल ( ना. ) { कंबल = कमर } ] घोंगडी पांघरणें.

-२ [ कंबलाभरणम् ] घोंगडी पांघरणे.

काम [ कम् १ कांतौ { कम् = कामय = कामव । काम }] इच्छा करणें.
उ- तैसा सर्व दोषांचा वसैठा। तमाचि कामौनि सूभटा ।। उभारिला आंगवटा । जेया नराचा ।। ज्ञा. १८-७४९. 
इतर रूप-कामच २.

कामच १ [ क्रमुक (ना.) { क्रमुक = क्रमुअ = कामव }] ( कमाव पहा )

-२ [कम् १ कान्तौ { कम् । णिच् । कामय् । कामच }]( काम पहा )

कामवि [ काम ( ना.} { कामय = कामव = कामवि }] कमाविणे. ( कमावि पहा )

कामावि [ काम ( ना. )] कमाविणें ( कमाचि पहा )

कामि [ कम् १ कान्तौ कामयति { कामय = कामि }] इच्छा करणें.

कारव १ [ कार्यवाहः ( ना. )] एकाद्या कार्यांत मिरचणें, काम करण्याचा आव आणणें.

-२ [ काल - कार ( कृष्ण ) { काल = कार ( ना. ) कारब }] फणसाच्या गच्यासारखें काळें पडणें.

Wednesday, 25 July 2018 05:40

मराठी धातुकोश

काढव [ कद् + धू ६ विधूनने ] ( काढ १ पहा ) 

कात १ [ कच् १ बंधने { कच् = काच = कात }] धुरीला बांधणें.

-२ [कृत् ६ छेदने { कृत् । नाम-कृति । कात } ] लगामास जोडणें, उ०- कातले चा-ही = चारी घोडे जोडले.

-३ [ कृत् ६ छेदने, { कृत् = कात । कांत } ] उ०-- कापूस कातणें. (कांत ३ पहा )

-४ [ कृत् ६ छेदने { कृत् = कृन्त् = कांत । कात } ]  कापणें. उ.- लाकूड कातणें, कापूस कांतणें. इतर रूप-कांत 

-५  [ कृत्ति ( ना. } { कृत्ति = कात } ]

-६ [ कर्तयति = कर्त् १० शैथिल्ये { कर्तय् = कात} कापणें.

कांत १ [ कृत् ६ छेदने ]

-२ [ कृत् - कृत् ६ छेदने कृन्ते, कृनद्भि ] इतर रूपकात ३

कातर १ [ कर्तयिष्यामि ]

-२ [ कत्र् १० शैथिल्यक्रियायाम् कत्रयति {कत्र् = कातर} ] हलविणे, दूर करणें, सैल करणें. उ०- काम झालें नाहीं तर मी आपली मिशी कातरीन. ( कात्र पहा )

-३ [ कर्त् १० शैथिल्ये ] उ०- त्याला कातरा.

-४ [ कर्त्र् १० शैथिल्ये ]

काताव [ कत् + तापनम् ४ क्रोधने {का + ताम्य = काताव } ] वाईट त-हेनें रागावणें, कष्टी होणें.

-२ [ कत् + तामनं ) वाईट रीतीने दुःख होणें, चिडणें, दुखणें, रागावणें.

-३ [ का + तम् ४ काङ्क्षायाम् {काताम्यति = काठावणें ] वाईट त-हेनें रागावणें, कष्टी होणें.

कात्र [ कर्त् , कर्त्र् , कत्र् १० शैथिल्ये] कातरणें. इतर रूपें-कातर २, ३, ४.

(कान) चाव [ ( कणें ) जपति { जप् = चाव }] उ०- त्याचे कान या दुष्टानें चावले = तस्य कर्णे दुःष्टः स जपति

( कान ) पिरगाट [ ( कर्ण ) परिग्रंथनं ] ( कान ) पीळणें.

( कान ) पीळ [ ( कर्ण ) पीडनम् ] कान पिरगाटणें.

कानवड [ कर्णेपतनं ] एका बाजूस-एका अंगावर लवंडणें पडणें.

कानस [ कर्ण् १० भेदने { कर्ण = कर्णथिष्य = कानस }] भोंक पाडणें, आंत छेदणें.

Wednesday, 25 July 2018 05:30

मराठी धातुकोश

काड १ [ कड् १० भेदने { कड् । काडय = काड }] उ०- किल्लीने कुलूप काडणें; दृष्ट काडणे;

-२ [ कड् १० भेदने काडयति ] उ०- पानाच्या चिरटोळ्या काडणें; डोळे काडणें-काढणें. इतर रूप-काढ ५.

-३ [ कर्त् १ भेदने { कर्त = काड }]( काट पहा )

कांड १ [ कड् १ भेदने { कड = कंड = कांड }] कुटणें. उ.- तांदूळ कांडणे.

-२ [ कंडू १ भेदने ]

-३ [ कडि कंडने ] कुटणें.

-४ [ कड् कंडयति ( भेदे ), कंडते ]

कोडफन् ( मोड ) [ कड् १० भेदने ] ( कडक ३ पहा )

कांडळ [ कंडूल ( ना.)] खाजविण्याची इच्छा होणें. कांडुळ १ पहा )

कांडाळ [ कंडूल ( ना.) ] ( कांडुळ १ पहा )

कांडुळ १ [ कंडूल ( ना, } ] इतर रूपें-कांडाळ, कांडळ,

-२ [ कांड ( ना. ) ] तुकडे तुकडे करणें.

काढ १ [ कृ ६ विक्षेपे { कृ । णिच् । = कारय् = काढ }] फेंकावयास लावणें. उ०–केर काढणें.

-२ [ कृ ८ करणे { कृ । णिच् । कारय = काढ }] काम करावयास लावणें. उ०-- तो त्याच्याकडून काम काढतो-करवितो.

-३ [ की ५ द्रव्यविनिमये कापयति { क्री। णिच् । क्रापय् = काढय } ( र = ढ )] जुना माल काढणें-कसातरी विकणें.

-४ [कठ् १ कृच्छुजीवने काठनं { कठ् = काठ = काढ }] उ०- दिवस कसेतरी काढणें-कंठणे. इतर रूप-काहाड

-५ [कड् १० भेदने काड़यति { कड् । वृद्धि = काड् = काड । काढ} ] डोळे काढणें-काडणें. (काड २ पहा )

-६ [ कथ् १० वाक्यप्रबंधे { कथ् । वृद्धि । = काथय = काढ } ] सांगणे. उ०- माझी गोष्ट काढूं नकोस.

-७ [ कथ् १० वाक्यप्रबंधे { कथ् = कढ ( शौरसेनी ) = काढ } ] सांगणे, बोलणें. उ०- शब्ददेखील काढूं नकोस.

-८ [ कद् + अर्थय् १० उपयाञ्चायाम् { कदर्थय् = काढ } ] त्रास देणें, उट्टें काढणें.

-९ [ कद् + धू ६ विधूनने धवति { कद् + धू = कद्धू = अढ = काढ } ] उ०- घोडी काढणें = फळविणें. इतर रूप-काढव

-१० [ कृष् १ विलेखने { कृष् = कढ्ढ ( अपभ्रंश ) = काढ } ] उ०- रेघा कोढ, अक्षरें काढ.

-११ [ कर्तृ १० हिंसायाम् ] ( काट पहा )

-१२ [स्कद् १ गतौ, शोषणे { स्कद् = खड् = कढ = काढ }] वर घेणें, चढवणें. उ०- घागर काढणें, पाणी काढणें.

Wednesday, 25 July 2018 05:21

मराठी धातुकोश

कांक्षि [ कांक्ष् १ कांक्षायाम् ] ( कोक्षाच पहा )

कांखाट [ कक्ष्योत्थानं ( ना. )] कांखा वर करणें, दिवाळें काढणें. इतर रूप-कांखाळ

कांखाव [ कक्ष्यायते { कक्ष्याय = कांखाव }] वाईट इच्छिणें, दिवाळें काढणें.

कांखाळ [ कक्ष्योत्थानं ( ना. ) ] ( कांखाट पहा )

कांगाव [ किमंगायते { किमंगाय् = किअंगाव = कांगाव }] खोटा आव आणणें. इतर रूपें-कांघाव, कांघागव.

कांघागव [ किमंग ( ना. )] कांगाव करणें, शंका काढणें, तक्रार जोरांत करणें. (कांगाव पहा) कांघाव [ किमंगायते ] ( कांगाव पहा )

काच १ [ कस् १ गतौ, शासने { कस् = क } } ( कच १ पहा )

-२ [ कश् १ हिंसायाम् { कश् = कस् = कच् = कार् ( वृद्धि ) } ] त्रास देणें, पीडा करणें.

-३ [ काच् १ बंधने ] बांधणे. इतर रूप-कांच. कांच [ कांच् १ बंधने ] ( कचि ३ पहा )

काचाव [ कासयति - कस् १ गतौ { कस् = कासय = काचाव } ] ( कच १ पहा ) काजळ - काजळणें.

काट १ [ कात् + कृ ] अपमान करणें उ०-मी त्याला काटला.

-२ [ कात् + कृ ८ अवमाने { कात्कृ = काट }] अपमान करणें. उ०—मी त्याला काटला.

-३ [ कर्तृ १० गतौ { कत् = कार्त् = काट } ] बाजूस सारणें. उ०—त्याला काटा-काडा-काढा-( दूर सारा). इतर रूपें-कोड ३, काढ ११.

-४ [ कट् १ आचरणे { कट् = काट् ( वृद्धि ) काट }] लिप्त होणें.

-५ [ कट् १ गतौ ] उ०-पन्नास कोस जमीन काटली म्हणजे गमनविषय केली. इतर रूप-कट १

-६ [ कृत् ६ भेदने { कृत् = कार्त् = काट } ] छेदणें.

-७ [ कर्द ( ना. ) { कर्द = काट } ] घट्ट लेप बसणें.

कांट [ कंट् १ गतौ ] उ०-आम्ही शंभर मैल अंतर कांटलें म्हणजे गेलों.

काठ [ कठ् १ कृच्छ्रजीवने । कठ् = काठ = कांठ } ] ( कांठ पहा )

कांठ [ कठ् १ कृच्छ्रजीवने ] इतर रूप-काठ

Wednesday, 25 July 2018 05:12

मराठी धातुकोश

कळवळ १ [क्लय् + म्लै; क्लव् ४ भये, म्लै १ हर्षक्षये]

-२ [ क्लमथु ( ना. ) { क्लमथु-कळवळ }]

-३  [ क्लम् + वल्; क्लम् ४ ग्लानौ, वल् १ संचरणे ( द्विधातुसंयोग )] नाजूक भागास दुःख होऊन वेदना होणें.

-४ [क्लमिल ( ना.) { क्लमिल = कल्मिळ = कळवळ }]

-५ [ क्लव् १ भये { क्लव् = कल्व् = कळवळ } ] ( कळकळ ३ पहा )

-६ [क्लु + हल्; क्लु १ गतौ, हृल् १ वैक्लव्ये {क्ल + ह्वल = कळवळ } ] नाजूक भागास दुखापत होऊन वेदना होणें.

-७ [ क्रम् १ कृपायाम् { क्रप् = कर्प् = कडव् = कळव }] मनांत दया उत्पन्न होणें.

-८ [ कपिल ( ना. ) { अपिल = करपिल = कळवळ }] इतर रूपें-कणवळ, कन्हवळ.

कळस [ कटाक्ष ( ना. ) { कटाक्ष = कडास = कडस = कळस } ] किरणें पडणें, उजेड पडणें, पहाणें, दिसणें. इतर रूपें-कडास २, कडस ८

कळास १ [ कल् १० गतौ संख्यानेच + स् ] बांधणे, घट्ट करणें. इतर रूप-काळास.

-२ [ कल् + स् १० संख्याने { कल + स ( भूत )}] पहाणें-निरीक्षणें. इतर रूप-काळास १

-३ [ कालायस ( ना.) = लोखंड { कालायस = काळास। कळास } ] लोखंडाच्या पट्टयांनी किंवा खिळ्यांनी बांधणे, घट्ट करणें. इतर रूप-काळास २.

कळ्हांट [ कल्कनाकर्षण ( ना.)] घाण काढून टाकणें, बाजूस सारणें.

काकड १ [ ककट ( ना. }] थंडीनें काकडणे.

-२ [ कक् १ चापल्ये, चंचली भावे ] थंडीनें कांपणें.

-३ [ कक् १ लौल्ये, चापल्ये ]

कांकर १ [ किंकरणं ( ना. )] कां-करणें = शंकायुक्त होणें.

-२  [ कृ ( वैदिक ) करीकृ ] खाकरणें, कोकरणें, (कर्मणिकरीक्रियन्ते-खाक्ररिजति ) इतर रूपें-खोकर ३, खांखर ३.

कांकसाव [ कांक्ष् १ कांक्षायाम् { कांक्ष्=कांकष् = कांक्स् = काकस ( + य = व )}] शंका घेणें.

काकास [ कास्-काकास् १ शब्दकुत्सायाम् {कास्। अभ्यस्त । काकास् }] खोकणें, रागावून बोलणें. इतर रूपें-खाखास, खाखस.

कांक्षाव [ कांक्ष् १ कांक्षायाम् ( णिच् )] कांक्षा काढणें. इतर रूप-कांक्षि

Wednesday, 25 July 2018 05:06

मराठी धातुकोश

कस्तुरीकर [ कस्तीरीकरणं ] ( कस्तर पहा )

कहाव [ खै १ खेदने { खाय = खाव = कहाव } ] भीति दाखविणें, भिवविणें.

कळ १ [ कल् १ संख्याने ] समजणें ( कल १ पहा )

-२ [ कल् १ संख्याने ( ल = ळ }] विचार करणें ( कल पहा )

-३ [ कल् १ गतौ ] कमी होणें. ( कल पहा )

-४ [ कलयति ] इतर रूप-कळव २.

कळक [ कल्क ( ना. ) { कल्क = कलक = कळक }] घाण होणें, बिघडणें, उ.- भांड्यांत ताक कळकलें.

कळंक [ कलंक ( ना.) ] कळंकणे.

कळकट [ कल्क + कट् १ आवरणे ] भरणें, माखणें, वेढणें.

कळंकट [ कलंक + कट् १ आवरणे ] वेदणें, आच्छादणें. ( कळकट पहा )

कळकळ १ [ कलह ( द्वि.) { कलह कलह = कळकळ }] बोलाचाल करणें, भांडणें.

-२ [ कृ ५ हिंसने | कृ = कर । द्विरुक्ति । = करकर = कळकळ }] पोटांत दुखणें.

-३ [ क्लब १ भये { क्लव् । द्विरुक्ति । = क्लवक़व् = कळकळ } ] भीति वाटणें. इतर रूप-कळवळ ५.

कळंज [ कलुष ( ना.) { कलुष = कळंज }] क्षुघेनें व्याकुळ होणें.

कळमळ [ क्लम् + म्लै; क्लम् ४ ग्लानौ, म्लै १ हर्षक्षये { क्लम + म्ले = कल्म् + म्लै = कळम + मळ = कळमळ }]

कळव १ [क्लप् १० अव्यक्तायां वाचि {क्लप् = कल्प् = कळ्व = कळव } ] सांगणें, समजूत देणें, कानांत कळवणें.

-२ [ कलयति १ संख्याने { कल = णिच् । कलय् = कळव } ] ( कळ ४ पहा )

कळवंड १ [ कलह + हुंडः ( ना.) { कलह + हुंड = कल + उंड । ह् लोप = कळवंड }] कुत्र्यासारखें भांडणे. उ०—मुलांनो, असे कळवंडूं नका.

-२ [ कालवर्ण ( ना. )] ( काळवंड पहा )