Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Super User

Super User

Thursday, 26 July 2018 04:56

मराठी धातुकोश

गमवि [ गंब् १ आलस्ये ] ( गम २ पहा )

गमावि [ गंबू १ आलस्ये ] ( गम २ पहा )

गरक १ [ गृ१ सेचने गृ । गरक ( साधित )] उ०- शेतांत पाणी गरकणें.

-२ [ घुर् ६ भीमार्थशब्दयोः { घुरक = गुरक, गरक; कुरकावि}] इतर रूपें-घुरक, घरक.

-३ [ घुरक ( ना.)] इतर रूपें-गुरकावि, गुरक २.

गरगट १ [ ग्रथ्-गरग्रथ् ( अभ्यास )] तांदूळ गरगटणें, पिठले गरगटणें.

-२ [ घृष् १ संघर्षे - घर्घष् ( अभ्यास ) { घर्घष् = गरगट }] चुनामाती गरगटणे.

गरगर [ गरगर ( शब्दधातु)] फिरविणें. इतर रूप-गरार.

गरज १ [ गर्न १ शब्दे ] आवाज करणे. इतर रूप-गरंज १.

-२ [ गृध् ४ अभिकांक्षायाम् { गृघ्य = गृज्ज् = गरज }] जरूर असणें, गरज असणें.

-३ [ गृज् १ शब्दे ] इतर रूप - गरंज २

-४ [ गृंज् १ शब्दे ] इतर रूप - गरंज ३

गरंज १ [ गर्ज् १ शब्दे ] ( गरज १ पहा )

-२ [ गृज् १ शब्दे ]( गरज ३ पहा )

-३ [ गुंज् १ शब्दे ] ( गरज ४ पहा )

गरठ [ ग्रंथ् १० बन्धने { ग्रंथ् = गरठ } ] साठणें, एकत्र होणें, एकवटणें. उ०-गळूं गरठलें.

गरद [ गृज् १ मोहे ( ज् = द्)] गोंधळून जाणें.

गरबर [ ग्लै + विल्कै १ हर्षक्षये { ग्लै + विक्लै = गलबल-गरबर }] दमणे. इतर रूप - गलबल २

गरस [ ग्रसनं ] गराड = गराडणें.

गरार [ गरगर ( शब्दधातु )] ( गरगर पहा )

ई १ गर्गद् [ गरग्रध् । ग्रथ् ९ संदर्भ, बन्धने । विकृत ]
( ग्रथ्चें द्वित्व जाग्रथ्, जरीगृथ्, इत्यादि नाना त-हांनीं होई. सर्वांत प्राचीन द्वित्व ग्रथ् ग्रथ् । त्याहुन अर्वाचीन गर् ग्रथ् । त्या गर् ग्रथ् पासून मराठी गर्गट्णें धातू निघाला आहे.) ( गर्गट्णें म्हणजे पिठल्यासारख्या पातळ पदार्थाचा एकजीव करणे.)

गर्गळ [ गृ १ सेचने { गृ यङ् लुगंन्त जर्गतिं । गर्गतिं = गर्गळ } ] गुळणा करणें.

गर्ज [ ग १ शब्दे ] गर्जना करणे, ओरडणें.

Thursday, 26 July 2018 04:48

मराठी धातुकोश

गण [ गण् १० संख्याने ] मोजणें.

गणगण १ [ गंज् (द्वि.)] गिणगिणणें.

-२ [ गंज् १ शब्दार्थे ] आवाज करणें, गिणगिणणे.

गत  [ गम् १ गतो ] जाणें. इतर रुप - गताच.

गताप [ गम् १ गतौ ] ( गत पहा )

गदगद १ [ गध् ( वैदिक ) { गधगध् = गदगथ}] उष्णता होणें. उ०- भात गदगदत आहे. इतर रुप - गदाद.

-२ [ गन् १ व्यक्तायांवाचि] अडखळणें, चोचरें बोलणे.

-३ [गद् । शब्दे ( द्विरुर्क्ति)] उ०- भात गदगदून शिजला.

-४ [ गद् १० देवशब्दे ] मोठ्यानें ओरडणें.

-५ [ गद्गद्यति ] इतर रूप - खदखद ४.

गदमद [ गज् १ मदने + मद् १ स्तुतिमोदमदस्वप्नक्रांती- गतिषु( द्विधातुसंयोग )] गोधळणें.

गदर [ गंडाकार (ना.)] इतर रूपें-गंडार, गंडर १.

गदळ [ कर्दः ( नाम ) { कई = गई = गवळ }] घाण होणें.

गदाद [ गष्य ] ( गदगद १ पहा )

गधुळ [ गोधूलि ( ना.)] ( गढुळ पहा )

गपकन् [ गृभ् to grasp ]

गपाप [ गोष्ट् ( गोष्ठीमध्यें गोष्ट् असा धातु, त्याचा अर्थ अपभ्रंश, गोफ्त्. गोष्ट् = गोफ्त् = गोप्प, गप्प (ना.) यड्लगन्तु गपाप )( फारशी गोफ्तनूशीं संगद्ध आहे)] गप्पा मारणें.

गफलत १ [ ग्लेप् १ दैन्ये] निष्काळजीपणानें गमावणें.

-२ [ ग्लेपट (ना.) { म्लेंपट = गळफट = गफलत }] गळफटणें.

-३ [ गफलत ( फारशी ना.) { गफलत = गफलत }] गळफटणें.

गचगब १ [क्षु - क्षवः (ना.) {क्षव = खव । खवखव = गवगव}] पुष्कळ खोकणें.

-२ [ गर्भः (ना.) यड्लुगन्त] पूर्ण असणें, लठ्ठ होणें-असणें.

गम १ [ गम् १ गतौ ( कर्मणि । गम्यते = गमिजे)] उ. तदुयोगैरपि गम्यते तें योगीं गमिजे = तें योगांनीं प्राप्त होतें.

-२ [ गंव् १ आलस्ये { गंव् = गम्म= गम }] आळखणें. इतर रुपें-गमवि, गमावि.

गमखा [ क्षमक्षम् ( क्षम् = गम् । क्षाम्मति = खाणें)] सोसून घेणें, मूग गिळणें.

Thursday, 26 July 2018 04:41

मराठी धातुकोश

गठाड [ ग्रंथाढ्य ( ना. )] गोळा होणें.

गठुळ [ ग्रंथिमत् ( ग्रंथिमत् = गठुल्ल प्राकृत ) ] गांठी गांठी होणें.

गड १ [ गाध् १ प्रतिष्ठायाम् , ( विलोडने }] आंत शिरणें, तन्मय होणें. इतर रूपें - गढ ५, गाड ३, गाढ.

-२ [ गडी ( ना. ) मराठी ] खेळांत एकाद्याच्या पक्षास मिळणें. उ०- तो त्याशी गडला.

-३ [ घट् १० संघाते ]

गडगड १ [ गद् १ व्यक्तायावाचि { गद् । द्विशक्ति । गदगद् = गडगड }] मेघांचा आवाज होणें, इतर रूप-गडाड.

-२ [घट् १० चलने] भांडी कोसळणें. इतर रूप-घडघड ३.

गडद [ गड् १० गोपने गडयति ] जमिनीत पुरणें.

गडबड १ [ गर्व् गतौ + बर्ब् १ गतौ ] पराकाष्ठेची घाई होणें.

-२ [गज् १ मदने + वल्ह् १ भाषायाम् ( ज =ड )] गोंधळणें.

गंडर १ [गंडाकार (ना.) { गंडाकार = गंडाआर = गंडार; गंडर }] पिकणें. ( फोड ) ( गदर पहा )

-२ [ गंडाकार ( ना. )] फोडासारखें वाढून पिकणें. इतर रूप-गंडार २

गंडमोड [ गंड् १ वदनैकदेशे ]

गडाड [ गद् १ व्यक्तायांवाचि ] ( गडगड १ पहा )

गंडार १ [ गंडाकार ( ना. )] उ०-शिरा गंडारल्या. इतर रूप-गांडार.

-२ [ गंडाकार ( ना. ) ] ( गंडर ३ पहा )

गडावि [ गडी ( ना. ) मराठी ] खेळांत गडी जोडणें

गढ १ [ गह् १ विलोडने { गध् = गढ ( ध् = ढ् ) } ] आंत प्रवेश होणें, तन्मय होणें.

-२ [ गाह् १ विलोडने]

-३ [ गाह् ( गढ ) १ विलोडने ] ( गाह्, गाहित = घातलें. मनः संशये गाहितं = मन संशयांत घातलें. )

-४ [ घट् १ चेष्टायाम् ] कर्मणि घटते = कामीं गढतों. अस्माकं अर्थे घटते = आमच्या कामांत गढला आहे.

-५ [ गाघ् १ प्रतिष्ठायाम् ] ( गड १ पहा )

गंढार  [ गंधु १० अर्दने ( गंधाढ्य = गंधाळ )] ( पिकें ) बुडणें, नासणें, ( गंढाळ पहा )

गंढाळ [ गंध् १० अर्दने - गंधाढ्य ] इतर रूप-गंढार

गढुळ [ गोधूलि ( ना. ) { गोधूलि = गढुळ } ] उ०- पाणी गढुळतें. इतर रूप- गधुळ.

Thursday, 26 July 2018 04:32

मराठी धातुकोश



गंगाघ [ डु १ शब्दे { ड् । डोड्य = गोंगाव । गंगाव }] नाकांतून आवाज करणें-काढणें.
उ०-प्रभू तुम्ही महेशाचिया मूर्ती । आणि मी दुबळा अर्चितसे भक्ति ॥ म्हणौनी बोलु ज-ही गंगावती । त-ही स्वीकाराल ॥ ज्ञा. ९-१४
इतर रूपे-गोंगाव १, गुंगाव ९, गुंगव, गुंग ३.

गच १ [ ( गम् ) गच्छ् १ गतौ { गच्छ् = गच } ] खालीं जाणें, गचकणें. ( मूळ संस्कृतातून गम् न घेतां गच्छ् घेतलें आहे ). इतर रूपें-गचक २, गचकन्.

-२ [ गह् १ विलोडने गहयति { गह = गच }] आंत खोल शिरणें. इतर रूप- गचाव २.

गचक १ [ गध् - गधक (ना.) गध् ( वैदिक ) = गङ् = गज् = गच. गधक = गचक }] धक्का बसणें.

-२ [ ( गम् ) गच्छ् ] ( गच १ पहा )

गचकळ १ [ गह् + कल् गहयति ] पाण्यांत बुडून क्लेश पावणें.

-२ [ गह् + क्लद् १ वैकल्ये द्विधातुसंयोग ] पाण्यांत बुडून क्लेश पावणें.

गचाव १ [ गज् १० मदने | गज् = गजय = गचाव. गजापय = गचाव } ] गोंधळणे.

-२ [ गह् १ विलोडने गहापय् ] ( गच २ पहा )

-३ [ गज् १० शब्दार्थे मदनेच ( गजापयति = गचावतो कर्मणि गजाप्यते )] भ्रमिष्ट होणें.

गज [ गध् ४ मिश्रणे गध्यति { गघ्य = गज }] शरिरावर उटण्यासारखें चोळणें. इतर रूप-गझ.

गंज १ [ गन्ध् १० अर्दने ] धातूवर गंज वाढतो त्याप्रमाणें वाढणें.

-२ [ गंध ( ना. )] गंज वाढणें. इतर रूप - गंझ.

गजगज [ गज् ( द्वि.) १ शब्दार्थः { गज । द्विरुक्त । गजगज } ] गोंधळ - गोंगाट माजणें.

गंजट [ गज् १ मदने ] बेशुद्ध होणें, माज येणें. इतर रूप - गंजड

गंजड [ गज् १ मदने ] ( गंजट पहा )

गजबज [ गज् १ शब्दे + बद् १० भाषायाम् .( द्विधातुसंयोग { द् = ज् } ] गोंगाट होणें. इतर रूप - गजबजाट.

गझ [ गध् ४ मिश्रणे ] ( गज पहा )

गंझ [ गंध ( ना. }] ( गंज २ पहा )

गट १ [ ग्रंथ् १० बंधने { ग्रथ् = गट; ग्रंथि = गट्टी }] उ०- पुस्तकांचा गट; इतर रूप-गट, गट्टी.

-२ [ घट् १० संघाते ] एकत्र येणें.

गठ १ [ प्रथ् ९ बंधने, १ कौटल्ये ] गोळा होणें, लावणें, वांकडे होणें.

-२ [ ग्रंथ् १ कौटिल्ये ] ( गंठ पहा )

गंठ [ ग्रंथ् १ कौटिल्ये ] इतर रूप-गठ २.

Thursday, 26 July 2018 04:27

मराठी धातुकोश

खोल १ [ खोल् १ गतिप्रतिघाते ] लंगडणें, पाय दमून चालणे.
उ०-दिहा खोलणें रात्रीं जागोवा। ठाणांतरिया जैसा पांडवा ।। अहोरात्रीं विसावा । भेटोचिना ।। ज्ञा. १६-३३८

-२ [ कुल् १ संस्त्याने बंधुषुच ] अडथळा दूर करणें. उ०- पेटी खोलणें. आंगरख्याचे बंद खोलणें.

-३  [ खंड्, सोर्ट, खोड्,खोर, खोल् ] लंगडणे, लंगडे होणें. ( कर्मणि - खोल्यते = खोळिजे; खोर्यते = खोलिजे. खुळखुळा लंगड्या मनुष्याच्या पायांतला वाळा.)
उ.-म्हणौनि समुद्र वाहीं। तरणें आथि केहीं । गगनामानि पाई। बोलिजत असे ॥ ज्ञा.१२-७१
इतर रुपें-खोळ ४, खुळ २, खुळाव २.

-४ [ क्षुर् ६ विलेखने ] इतर रूपें-खोलट, खोलवि.

खोलट [क्षर् ६ विलेखने ] ( खोल ४ पहा )

खोलवि [ क्षर् ६ विलेखने ] "

खोव १ [ खव् ९ बन्धने खौनाति ] ( खवणें असा उचार आशिष्टांत आढळतो.)
उ०- कडोसरीस चार पैसे खोपणें. तुरा खोविला तुळसी मंजिरीचा । इतर रूपें-खोंव ३, खव ४, खो २.

-२ [ खच् ९ बन्धने ] ( खोच ५ पहा )

-३ [ स्कुंभ् १ रोधने] ( खो पहा )

-४ [स्कु ९ आप्रवणे, विदारणे ] ( खव ३ पहा )

खोंघ १ [ स्कु ९ आप्रवणे विदारणे ] ( खव २ पहा )

-२ [स्कु ५ आप्रवणे ] ( खव ३ पहा)

-३ [ खव् ९ बन्धने ] ( खोव १ पहा )

खोंस [ स्कुंभ् ५ रोधने + स् (लुड् )] आंत घालणें-जोडणें.

खोळ १ [ खल्ल ( ना. )] खोळीचा आकार देणें.

-२ [ क्रोड ( ना.)] धोतराची खोळ करणें.

-३ [ खोल् १ गतिप्रतिघात ]

-४ [ खुंड्, खोट्, खोड्, खोर् ] ( खोल ३ पहा )

खोळंब १ [ क्षण + लंब् ] इतर रूप-खोळंबवि.

-२ [ खोल् १ गतिप्रतिघाते

-३ [ ख + उद् + लंव् ]

खोळंबवि [ क्षण + लंब् ] ( खोळंब १ पहा )

खौ १ [ खच्-खौनाति ] ( खोज ५ पहा )

-२ [ खव् ९ बन्धने] ( खोव १ पहा )

Wednesday, 25 July 2018 12:24

मराठी धातुकोश

खोड १ [ क्षुद् ७ संपेषणे { क्षुद् = खोड } ] काढून टाकणें.

-२ [ खोड् १ लंगडे होणें ] वाईट संवयी लागणें.

-३ [ खोर् १ गतिप्रतिघाते ] प्रतिबंध करणें. उ०त्यानें मला खोडून काढलें म्हणजे प्रतिबंध केला.

-४ [ स्कुद् १ आप्रवणे ] ( खुट पहा )

-५ [ खोळ् १ गतिप्रतिघाते ] थांबविणें. उ०—मला मध्येंच खोडतो. 

-६ [ कुद् ६ कौटिल्पे { कुट् = खोड; क = ख. ट = ड}] लिहिलेल्या शब्दावरून रेघ काढणें.

-७ [ खोरणं - खोर् १ गतिप्रतिधाते { खोर = खोड. र = ड }] थांबवणें. उ.- मला मध्येंच खोडतो.

-८ [ कुट् १० छेदने केटयते ] तोडणे.

-९ [ क्षुर् ६ विलेखने ] लिहिलेल्या शब्दावरून रेघ ओढणे. 

खोडाव १ [खोड् लंगडे होणें. खोडा ( ना. ) खोडाव] लंगडत चालणें, गोळे येणें.

-२ [ खोडा ( ना.)]

खोद १ [ शुद् ७ संपेषणे { शुद् = क्षोद = खोद }] कुटून आंत करणे.

-२ [क्षुद् १ क्षोभने ] जोरानें ठासून बोलणें. उ. खोदून विचारणें.

खोब [ स्कुंभ् १ रोधने { स्कुंभ = खुंम = खोय} ] थांबविणें. अडथळा करणें. ( खो पहा )

खोवळ [ ख + उद्वलनम् ] ( खुबळ २ पहा )

खोम १ [खज् ९ गतवैकल्ये खज्जाति ] वक्र होणें, लवणें. (खच् प्रमाणें या ९ व्या वर्गांत चालतो असें मराठीवरून दिसतें.

-२ [स्कुम् ९ रोधने ]

-३ [ स्कुम्भ् ५, १ रोधने कर्मणि - स्कुभ्यते ]

-४ [ क्मर् १ हूर्छने] वांकडे होणें.

खोमल [ स्कुंभ १ रोधने ] ठोकणें.

खोमस [ स्कुभ् + स् ( लुङ्)] आंत खुपसणे.

खोर १ [ क्षुर् ६ विलेखने { शुर् =खोर } ] रेषा काढणें, खाजविणें.

-२ [खोर् १ गतिप्रतिपाते ] वाईट संवय लागणें.

खोरप [ क्षुर + प्र (ना.)] तोडणें

खोरवि [ क्षुर् ६ विलेखने] उकरणें. इतर रूपें-खरवि, खरावि.

Wednesday, 25 July 2018 12:15

मराठी धातुकोश

खोक १ [ क्षवकरणं (टु ) क्षु-शब्दे ] खोकणें

-२ [ क्षु २ शब्दे (क्षु+ करणें = खोकणें ) ]

-३ [ क्षु २ शब्दे ( चोक्षूयते । चोक्षोति । खोकतो )]
वैदिक काळांतील प्राकृतांत 'क्षो' चा अभ्यास होई.
( खोक्षोति । कोक्षोति । खोखोतो । खोकतो )

-४ [ खु १ शब्दे - खोख् । अभ्यास ] ( खोख २ पहा )

-५ [ खु- खोखु ] इतर रूप-खोख १.

खोख १ [खु - खोखु ] ( खोक ५ पहा )

-२ [ खु - खोख् ] उ०-खो खो हसणें. इतर रूप-खोक ४.

खोखाय १ [ खल् १ शब्दे ( खोख्यते = खोखावतो )]

-२ [ खु-अभ्यास खोखूय् ] मोठा जड पदार्थ पडल्यासारखा आवाज होणें.

खोच १ [ कुच् १ कौटिल्ये { कुच् = कोच् = खोच } ] इतर रूप-खोंच ३.

-२ [ कुच् १ कौटिल्ये ] इतर रुप - खोंच २.

-३ [ कुत्स् १० अवक्षेपणे { कुत्स् = कोरस = खोच }] उ०-खोचून बोलणें.

-४ [ क्रुध् ४ क्रोधे । क्रुध् = ऋथ्य = कुज्झ = खोच }] रागावणें. उ-ते मनीं खोचला.

-५ [ खच् ९ बन्धने खच्याति, खौनाति { खञ्च = खोच }] अटकवणें.  उ०—कडोसरीस सुपारी खोचणें. इतर रूपें-खोंच १, खौ १, खोव २, खव ३

-६ [ खुज् १ स्तेयकरणे खोजति ] उ०—कडोसरीस चार पैसे खोचून आहे.

खोंच १ [ खर्च ९ बन्धने ] खोंचणें. ( खोच ५ पहा )

-२ [कुंच् १ कौटिल्ये ] ( खोच २ पहा )

-३ [ कुच् १ कौटिल्ये ] ( खोच १ पहा )

खोंचट [ कुर्च + चद् १० भेदने ( द्विधातुसंयोग )  { कुर्चचट = कोच्चट = खोंचट }] जोडून ओढणें.

खोचल [ क्रुंच् १ कौटिल्ये, अल्पीभावे | कुंच = कोच = खोचर = खोचल }] बारीक करणें, दाबणें, चुरडणें. इतर रूप-खोंचल.

खोंचल [ क्रुंच् १ पीडायाम् ] ( खोचल पहा )

Wednesday, 25 July 2018 12:08

मराठी धातुकोश

खेप १ [ केप् १ कंपने ( क = ख) ] हलवणें, गोंधळवणे,

-२ [ केप् १ गतो]

-३ [ व्या ) क्षिप् ४ प्रेरणे ] अडथळा करणें.

खेबाळ [ क्षिप् + बाध्; क्षिप् ४ प्रेरणे, बाधु १ लोडने ( द्विधातुसंयोग ) { क्षिप्बाध् = क्षेवाड = खेबाळ } ] जोरांत हलविणें.

खेभ [ षिभू; सिम् १ हिंसार्थः सेभति { षेभ् = क्षेभ}] रागावणें. उ०-ए-हविं त-ही अज्ञाना । जै ज्ञानांची नाहीं खेभना । तै त-द्दी हे कानां । षालीदडे ॥ अमृतानुभव ३९० जुनी पोथी.

खेव [ क्षेम (ना.) क्षेमति, क्षेमयति, क्षेमायते] विश्रांति घेणे. उ०-आलास तो खेवलासच. ( खेंव पहा )

खेंव [ क्षेम ( ना.)] विश्रांति घेणें. उ०-आलास तो खेंवलासच. इतर रूप-खेव.

खेस १ [ किखि (ना.)] ( खेक ३ पहा )

-२ [ कृष् १ कर्षणे {कृष्=खिच=खेच }] जोरानें ओढणें. इतर रूप-खेंच.

खेसळ [ कक्ख् + स् (लुड्) १ हसने] घोड्यासारखें खिंकाळणें. (खेंसाळ पहा )

खेंसळ [ कक्क् + स् ] ( खेसळ व खेंसाळ पहा)

खेसाळ  [ कक्ख् + स्] "

खेंसाळ  [ कक्ख् + स् ] घोड्यासारखें खिंकाळणे. इतर रूपें खेंसळ, खेसाळ, खेसळ.

खेळ १ [ केल् १ चलने { केल=खेल = खेळ} ] हलवणें, रमणे, क्रीडणें. उ०-लेजीम खेळणें म्हणजे चाळवणें हलवणें.

-२ [ किल् ६ कीडने]

-३ [ केल् १ कीडने]

-४ [ केला (ना.) केलायति ]

खेळव १ [ केल् १ चलने] हालवणें. उ.- त्यानें मजपुढें तरवार अशी अशी खेळवली.

-२ [क्लेब् १ हलवणें { क्लेव= क्लेव= खेळव}] हालवणें, झोंका देणें उ.- पाळणा खेळवणें, मांजर उंदराला खेळवितें.

-३ [क्लीव् १ सामर्थ्यं ] सारखें हलणें-चळवळ करणें. इतर रूप-खेळ्या = महत्त्वाकांक्षी.

खो [ स्कुंभ् ९ रोधने स्कुंभः = खो ] इतर रूप-खोव, खोव.

Wednesday, 25 July 2018 12:00

मराठी धातुकोश

खेक १ [ किखि( ना. ) माकडाचा आवाज ] माकडासारखा आवाज करणे. ( किचकिच पहा )

-२ [ खक्ख् १ हसने ] ( खेख पहा )

-३ [ किखि ( ना. )] इतर रुपें-खेख २, खेखाट, खेखट २, खेकट, खेकाव, खेकस २, खेकाट, खेंकाळ, खेस १, खेंसाळ.

खेकट [ किखि ( ना. )] ( खेक ३ पहा )

सेकस १ [ कास् १ शब्दकुत्सायां { कास । अभ्यास । ककास = खेकस }] मोठ्यानें ओरडणें.

-२ [ किखि ( ना. ) + स ( लुङ् )] ( खेक ३ पहा)

खेकाट [ किखि ( ना. )] ( खेक ३ पहा )

खेकाव [ किखि ( ना. ) ( णिच् )] ( खेक ३ पहा )

खेंकाळ [ किखि (ना.)]( खेक ३ पहा )

खेख १ [ खक्स् १ हसने ! चेष्टा करणें. इतर रूपें-खेखट, खेक २.

-२ [ किखि ( ना.)]( खेक ३ पहा )

खेखट १ [ सक्ख १ हसने ]( खेख १ पहा )

-२ [ किखि ( ना. )]( खेक ३ पहा )

खेखस [ कास् १ कुत्सिते शब्दे, अभ्यस्त ] मोठ्याने खिंकाळणें.

खेखाट [ किखि ( ना.)]( खेक ३ पहा )

खेखाव [ फख् १ हसने ]

खेंखाळ [ किखि ( ना.)]( खेक ३ पहा )

खेच [ क्षेय-क्षेतुयोग्यम् ] हालवणें, ओढणें. उ०-त्याला इकडे खेच.

खेंच [ कृष् १ आकर्षणे { कृष् - ककृष् । अभ्यास । खेच }] ओढणें. ( खेस २ पहा )

खेट १ [ किट् १ गतौ किटति ] चालणें. उ०-म्यां शंभर कोस मजल खेटली.

-२ [ कील् १ बंधने ] दाबून एकत्र करणें, जमणें. ( किलिका = खीळ, खिटी )

-३ [ खेट १ भये ] खेटून बसणें, भयानें चिकटून बसणें.

खेड १ [ क्षेट्, खेट् १० भक्षणे { भेट =खेद = खेड }] उ०-दोन विधे जमीन खेडतो.

-२ [ किट् १ गतौ ] प्रवास करणें, पलीकडे जाणें. खेद [ खिद् ६ परिघाते ] वाईट वाटणें, दुःख होणें. इतर रूपें-खेदवि, खिद्द.

खेदवि [ खिद् ६ परिघाते ] ( खेद पहा )

Wednesday, 25 July 2018 11:43

मराठी धातुकोश

खुरतुड [ खुर् ६ छेदने+तुड् ६ तोडने] इतर रूप-खुरतड

खुरदळ [ खुर + दल् १० विदारणे ] ( खुरंदळ पहा )

खुरंदळ [ खुर + दल् १० विदारणे दलयति, दालयति ] इतर रूपें-खुरदळ, खुरदाळ, खुरुंदळ, खुरंदाळ, खुरुंदाळ.

खुरदाळ [ खुर + दल् १० विदारणे ] ( खुरंदळ पहा )

खुरंदाळ [ खुर + दल् १० विदारणे ]

खुरप १ [ क्षुरप्न ( ना. )] खुरप्यानें खरडणें. उ० ऐसेनि गा आटोपें । थोरिये आणिति पापें । धर्मधेनु खुरपें । सूटलें जैसें ।। ज्ञा. १६-३२७

खुराट [ खोर्-खोरट ( ना. ] (खुरट १ पहा )

खुरांट [ खोर्-खोरट ( ना.)] ,,

खुरुंदळ [ खुर + दल् ]( सुरंदळ पहा )

खुरुंदाळ [ खुर + दल् ] "

खुल १ [ कुल् १ संस्त्याने कुलति, कोलति ] खोलणें उ०- खुला व्यापार, खुली जागा.

-२ [ कुल १ संस्त्याने बंधुषुच ] इतर रूप-खुलवि.

खुलचि [ कुल १ ( णिच् }]( खुल २ पहा )

खुलस [ कुल् + ( लुङ् ) स् ] खुलासणे. ( खुलास पहा ) खुलास [ कुल् + ( लुङ् ) स् ] इतर रूप-खुलस.
उ०- त्याला सारें खुलासून सांग.

खुशाल [ कुशल ( ना.) कर्मणि ] संतुष्ट होणें.

खुसखुर [ कुस् + खुर् ; कुस् ४ संश्लेषणे, खुर् ६ छेदने, द्विधातुसंयोग ] चिरडून बारीक करणें.

खुसखुस [ कुच् १ शब्दे तारे { कुच् । द्विरुक्त । कुच्कुच् कुसकुस, कु = ख }] खुसखुस आवाज करणें, किंकाळणें.

खुसप [ कुष् + सृभ्; कुष् ९ निष्कर्षे + सृभ् १ हिंसायाम्, ( द्विधातुसंयोग ) { कुषसृभ । समानोच्चारितवर्णलोप । कुसप= सुसप } ] चिरडणें.

खुळ १ [ खोल् १ गतिप्रतिघाते ] वेडें होणें. इतर रूप-खुळाव

-२ [ खंड्, खोड्, खोट् , खोर् ] ( खोल ३ पहा )

खुळखुळ [ खुळखुळ ( शब्दधातु )] घशामध्यें पाणी खुळखुळवणें. इतर रूप-खुळखुळावि.

खुळखुळावि [ खुळखुळ ( शब्दधातु )] ( खुळखुळ पहा)

खुळबुळ [ खुळबुळ ( शब्दधातु ) ] घशामध्यें पानी खुळखुळवणें. इतर रूप-खुळबुळावि.

खुळबुळावि [ खुळबुळ ( शब्दधातु)]( खुळबुळ पहा)

खुळाव १ [ खोल् १ गतिप्रतिघाते ] खुळें होणें, जुळणें. (खुळ १ पहा)

-२ [ खंड्, खोल्, खोट्, खोर्, खोड् ] ( खोल ३ पहा )