Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

संस्कृत भाषेचा उलगडा

ही रूपे अत्यंत प्राचीन अशा पूर्ववैदिकसमाजाच्या भाषात प्रचलित होती. त्या समाजाची गती वचनांची रूपे साधण्याकपलीकडे गेली नव्हती. पुढे द्वितीयादी विभक्तीप्रत्यय लावण्याचा प्रघात पडून वैदिकभाषेत व वैदिकसमकालीन प्रांतिकभाषात विभक्त्यांची रूपे इतर शब्दांच्या रूपांप्रमाणे साधली गेली. त्या रूपांची साधनिका येणेप्रमाणे :

(४) हम् + म् = हम् म् = मम्, माम् , मा
* प्राकृतात मम् हे रूप येते.
(५) आवाम् + म् = आवाम्
(६) अस्माँ + म् = (अनुनासिकाचा न् होऊन) अस्मान्म् = अस्मान्
अस्मह् + म् = अस्मह् अस्मे + म् = अस्मे
(७) हम् + स्या = हम् + या = हम् + या = मया
म् + स्ये = ह्य + ह्ये = हम् + ये =मये
* प्राकृत मे, मईं, मए ही रूपे मया व मये या रूपांचे अपभ्रंश आहेत.
(८) आवा + भ्याम् = आवाभ्याम्
(९) अस्मा + भिस् = अस्माभि:
अस्मे + भिस् = अस्मेभि:
* प्राकृत अह्यहिँ हे रूप पूर्ववैदिक अस्मेभि: चा अपभ्रंश किंवा वास्तविकपणे
भ् चा ह होऊन व स् चा ह होऊन अह्येहिँ हे रूप पूर्ववैदिक अस्मेभि: या रूपाचा समकालीन पर्याय आहे.
(१०) हम् + भ्य = म + ह्य = म + य = म + इ = मे
म् + भ्यम् = मह्यम् , मभ्यम्
* भ्य = ह्य
(११) आवा + भ्याम् = आवाभ्याम्
(१२) अस्म + भ्यम् = अस्मभ्यम्, अस्माभ्यम्, अस्मेभ्यम्
         अस्मा
         अस्मे

* भ्यस्च्या ऐवजी भ्यम् प्रत्यय विशेष आहेत.