Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

संस्कृत भाषेचा उलगडा

ही हम् या सर्वनामाची रूपे झाली. हम् हे सर्वनाम ज्या समाजात होते तो समाज प्रत्ययी भाषा बोलणारा असल्यामुळे त्याच्या हम् सर्वनामाची रूपे हलन्त सर्वनामांच्या रूपाप्रमाणे होत :

(१) हन् + स् = हम्
*न्, हँ, हन्, असा एकवचनाचा उच्चार असे हम् सर्वनामाची म ही जशी खूण तशी हन् सर्वनामाची न ही खूण.
(२) हन् + स् + स् = हन् + अ + उ = हौ = नौ
(३) हन् + स् + स् + स् = हन् + अस् = ह: = न:

हे सर्वनाम योजणाऱ्या समाजाची गती वचनप्रत्ययापेक्षा जास्त लांब गेली नव्हती. त्याच्या भाषेत विभक्तीप्रत्यय अद्याप निर्माण झाले नव्हते. विभक्तीप्रत्ययांचे काम संप्रदान, करण, इत्याद्यर्थंक स्वतंत्र शब्द लावून होत असे. त्यामुळे हम् सर्वनामवाल्यांचा व हम् सर्वनामावाल्यांचा जेव्हा मिलाफ होऊन एक समाज बनला तेव्हा नौ व न: ही दोन रूपे द्वितीया, चतुर्थी व षष्ठी यांच्या द्विवचनी व त्रिवचनी विकल्पाने व गौणत्वाने योजिली जाऊ लागली. चतुर्थीच्या आवाभ्याम्च्या जोडीला ज्याअर्थी नौ हे रूप आहे त्या अर्थी तृतीया व पंचमी यांच्या द्विवचनाच्या जोडीलाही ते एकेकाळी असावे हे स्पष्ट आहे. तसेच द्वितीयेच्या द्विवचनाच्या जोडीला जर नौ आहे तर प्रथमेच्या द्विवचनाच्या जोडीलाही ते एकेकाळी असावे. हाच प्रकार षष्ठी स सप्तमी यांच्या द्विवचनांचा. अनेक वचनी सर्व विभक्त्यांत एकेकाळी न: हे रूप असावे. नौ व न: यांची उत्पत्ती ही अशी आहे.