Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57

Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Super User

Super User

Thursday, 26 July 2018 11:23

मराठी धातुकोश

चिड १ [ अति + अर्द् ( अ लोप )] रागावणें, वैतागणें. णिच् चिडवणें. इतर रूप- चिढ १

-२ [ छिद्रयति ] उ०-खर्जेने आंग चिडणें = खर्ज्वा सर्वांगं छिद्रितं.

-३ [ सद्-सीदति ] दुःखी होणे.

-४ [ सीदनं ] उ०-साधुः सीदति दुर्जनः प्रभवति प्रायः प्रविष्टे कलौ ( वेताल पंचविंशतिः ) सीदति म्हणजे बसतो, स्तब्ध होतो, पराभव पावतो. चिडणे म्ह० पराभव पावून हिरमुसलें होणें.

-५ [ स्विद् ४ ( चिकचिकणें, चिकट होणें )] चिडचिडणें. इतर रूप-चिडचिड २.

-६ [ क्ष्वेड् थट्टा करणें ] थट्टा करून दुःखी करणें. ( चिडव १ पहा )

चिडचिड १ [ क्लिद्-चिक्लिद्-अभ्यास ] ओलें होणें. इतर रूप-चिढ ३

-२ [ स्विद् ४ चिकचिकणें, चिकट होणें ] चिडणें. ( चिड ५ पहा )

चिडमिड [ चृत् ६ हिंसायाम् + मृघ् १ हिंसायाम् ] हलणें.

चिडव १ [ क्ष्वेड् थट्टा करणें ] चिढवणें, चेष्टेनें चिडविणें. इतर रूपें-चिढव १, चिड ६, चिढ ४.

-२ [ शृघ् १० शर्घयति ( टर उडवणें )] चिढवणें. इतर रूप-चिढन २

चिडवि [ सीद्-सीदति = चिडतो ( दुःखी होतो )]  उ०- मा सीद = चिडूं नको. ( चीड पहा )

चिढ १ [ अति + अर्द् ( अ लोप }] चिडणें, फार दुःख होणें. ( णिच् - चिडवणें ) ( चिड १ पहा )

-२ [ चेष्ट् १ चेष्टायाम् ]

-३ [ क्लिद् - चिक्लिद् - अभ्यास ] चिडणें. ( चिडचिड १ पहा )

-४ [ क्ष्वेड् १ उपहासे ] ( चिडव १ पहा )

चिढव १ [ क्ष्वेड् १ उपहासे ] चिडवणें. (चिडव १ पहा)

-२ [ शृध् १० उपहासे ] चिडवणें. ( चिडव २ पहा )

चिण १ [ चि ५ संचये ( सविकरण ) ] १ चिणणें. २ निचणें. ३ निक्षणें निक्षून, = निश्चयानें. ४ संचणें. ५ सांचणें ( सम् + चि ). ६ पचणें ( अप + चि ).

-२ [ चि + नु (विकरण ) ] चिनणें. इतर रूप-चिन

चिणक [ क्षिण् ८ हिंसायाम् ( अभ्यास चिक्षिण् ) ] इजा करणे. चिणकावणें. इतर रूपें-चिनक, चिनकाव २, चिणकाव, चिणकार.

चिणकार [ क्षिण् ८ हिंसायाम्-अभ्यास चिक्षिण् ] ( चिणक पहा )

चिणकाव [ क्षिण् ८ हिंसायाम्-चिक्षिण् ] चिडवणें. (चिणक पहा )

Thursday, 26 July 2018 11:19

मराठी धातुकोश

चिकटवि [ किल् १ बन्धने चेकील्यते = चिकिडणें = चिकटणें ] चिकटणें, चिकटवणें, (चिकट १ पहा )

चिकटाव [ कीट् १० बन्धने चिकीट् ( अभ्यास ) चिकीटापयति ] ( चिकट २ पहा )

चिकटावि [ किल् १ बन्धने चेकील्यते = चिकिडणें = चिकटणें ] चिकटणें, चिकटविणें.  ( चिकट १ पहा )

चिकण [ श्र्लाक्ष्णय (नाम)] मऊ करणें. उ०-माती चिकणणें.

चिकार [ चिकृ कृ चें यङ्लुगन्त ]

चिखल १ [ स्खद् १ विद्रावणे ] हल्ला करणें, तुटून पडणें.

-२ [ स्खल् १ संचलने.] हांकणें ( हत्ती वगैरे )

-३ [ चि + क्लिद् ४ आर्दीभावे ( अभ्यास )] चिखल करणें.

चिगळ [ चिंगल् ( नाम )] चिगळणें, चिघळणें गूळ वगैरे. ( चिघळ ३ पहा )

चिघल [ पृ ३ क्षरणे ( अभ्यास )-जिघृ = जिधरणें = चिघळणें ]

चिघळ १ [ घृ ३ क्षरणे-जिघृ ( अभ्यास )] गळणें.

-२ [( घृ ३ क्षरणे )] जिघृ = चिराय् ( फारसी ) घृ दीप्तौ.

-३ [चिंगल् ] चिगळणें. गूळ वगैरे. इतर रूप-चिगळ

-४ [ चिल्किद् ( क्लिद् ४ आर्दीभावे ) = चिघिळणें = चिघळणें जखम वगैरे. ]

-५ [ घृ-यङ्लुगन्त–जिघृ] ओलें होऊन गळणें.

चिघिळ [ चिक्लिद् ] चिघळणें जखम वगैरे.

चिंचाव [ चिमचिमायते ]

चिट १ [ चिट्चिट् ( श. धा )] चिटचिंटणें, पालीसारखा आवाज करणें. इतर रूप-चिट्चिट्.

-२ [ चृत् ६ पीडा करणें ] कोरडे थान चोखणें
उ०-वासरू थान चिटून चिटून पितें.

चिटचिट् [ चिट्चिट् ( शब्द धा. )] चिटचिटणें. पाली सारखा आवाज करणे, ( चिट १ पहा )

चिटव [ कीट् १० वर्णे ] रंग देणें. उ०-कापड चिटवणें.

Thursday, 26 July 2018 11:11

मराठी धातुकोश

चासप १ [ स्पर्श १० आदाने चस्पर्श् ] चाचपणें, चापचणें. ( चापस ७ पहा )

-२ [ स्पृश् ६ संस्पर्शने - चस्पृश्] इतर रूप-चांसप.

चांसप [ स्पृश् ६ संस्पर्शने - चस्पृश् ] चांसपणें. ( चासप २ पहा )

चाह १ [ वाय् to note, to reverb ( w hitney) ( लक्षांत घेणें, मान देणें ) चायनं = चाहाणें ]

-२ [ चायनम् ( चाय् १ पूजायाम् )( य = ह )]

-३  [ शंस् १ स्तुतौ (श = च; स = ह )]

चाहा १ [ चाय् समजणें, जाणणें ]

-२ [ श्लाघनं ] स्तवणें, इष्ट वाटणें. श्लाघा=चाहा (स्तुति)

चाळ १ [ कल् १ शब्दसंख्यानयोः यङ्लुगन्त चाकल् ] मोजणें. उ०-पुस्तक चाळणें म्ह० पानें मोजीत गेल्यासारखें करून वाचण्याचें सोंग करणे.

-२ [ चल् १ कम्पने ]

-३ [ सल्-सालयति ( अपसारयति )] उ०-दाणे, पीठ, खडे, माती चाळणे.

चाळव १ [ चर् १० संशये ] संदेहयुक्त करणे. ( आचर पहा )

-२ [ चल् ( णिच् ) ६ विलसने ] खेळणे.

-३ [ चलापनं = चळवणें = चाळवणें.]

-४ [ त्सर् ( णिच् ) १ छद्मगतौ ] फुसलावणें.

-५ ( शाल् १ कत्थने ] खोटी स्तुति करून फसविणें. उ०-चाळवण्या दाखवणें.

-६ [ सम् + आ + लम् १ धूर्तायांवाचि ]

चिक [ सीक्, शीक् १ आद्रीभवनें ] ओलें करणें.

चिकचिक १ [ शीक् १ आद्रींभवनं ] ओले होणें.

-२ [ शीक् १ सेचने ( द्वित्व )] ओलें होणें. चिकचिकटणे.

-३ [ शीक् १ आद्रींभवने] ओलें होणें.

-४ [ सीक् १ आद्रींभवने] भिजविणें, ओला करणे.

चिकट १ [ किल् १ बन्धने चेकील्यते = चिकिडणें = चिकटणे ] इतर रूपें-चिकटवि, चिकटावि.

-२ [ कीट् १० बन्धने चिकट् ( अभ्यास ) चिकीठ्यते = चिकटतें] इतर रूपें - चिकटव, चिकटाव,

-३ [चीक् ( स्पर्श करणे )]

-४ [ चौकट (चीक् स्पर्शने ) = चिकट] उ०-तो मला चिकटतो म्ह. स्पर्श करतो.

-५ [ सञ्ज् १ संगे सिषञ्ज् अभ्यास ] चिकटणें.

चिकटव [ कीट् १० बन्धने चिकीट् अभ्यास ] चिकटाविणें. (चिकट २ पहा )

Thursday, 26 July 2018 11:04

मराठी धातुकोश

चाल १ [चर् १० संशये ] चालवणें. एखाद्याबद्दल संशय धरणें. (चालव १ पहा)

-२ [ चल् १ गतौ ]

-३  [ चल् १० U भृतौ ] पर्याप्त होणें. उ०-हें काम आम्हाला चालेल म्ह० पसंत पडेल.

-४ [ शार् १० दौर्बल्ये ] उ०-शाळा चालली, लक्ष्य द्या!

-५ [ सम् + अल् १ पर्याप्तौ ] उ०-तो ह्या कामाला चालेल.

चालव १ [चल् १० संशये ] एखाद्याचद्दल संशयाने चालणे. इतर रूप-चाल १.

-२ [ चल्-चालयति ] उ०-सूत्रं चालयति = बंदूक चालवतो. क्षिपति इत्यर्थः सिद्धान्त कौमुदी.

-३ [ चल् १० भूतौ कर्मणि चाल्यते = चालणें ]

-४ [ चल् १० मृतौ चालयति ] उ०—संसार, राज्य चालवणें.

-५ [ चल् १० भृतौ-चालयति ] पोसणे.

-६ [ सम् + आ + लम् १ व्यक्तायां वाचि ] उ०-बोलणें, भाषण चालवणें.

चाव १ [ चर्व् १ अदने ] ( चढव २ पहा )

-२ [ चामयति-चम् ] उ०-चार दाणे चावतो म्ह० खातो.

-३ [ चाय् १ पूजायाम् ] उ०—त्यानें व्याकरण थोडेसे चावलें आहे म्ह० पूजिले आहे म्ह० पढलें आहे. चर्व् पासून चावणें शब्द निराळा.

-४ [ चाय् १ अवलोकने ] उ०-थोडेंसे व्याकरण चावले आणि शास्त्री म्हणवूं लागला.

-५ [ शम् १० अवलोकने ] उ०—त्यानें व्याकरण थोडेसे चावलें आहे.

-६ [ स्यम् १० मनन करणें, स्यामयते ] उ०—त्यानें थोडेसे व्याकरण चावलें आहे.

चांच [ जैम् १ चर्वणे ] चांपणे. इतर रूप-चांप ४

चावल १ [ सम् + चल् १ भाषायाम् ] बोलणें, सांगणें.

-२ [ सम् + वल्ह् १ परिभाषणे ] बोलणें, सांगणें.

चावळ १ [ अति + आ + वल् ] 

-२ [ जल्प् १ व्यक्तायांवाचि = जळपणें = चळवणें = चावळणे ] बोलणे. (अमृतानुभव) उ०-झोपेंत चावळणें.

-३ [ चापल ( ना. )] वळवळणें.

-४ [श्वल् १ अशुगमने ] झोंपेंत बडबडणे. ( चवळ १ पहा )

चास [ अति + अश् ९ भोजने ] ( चाख ३ पहा )

Thursday, 26 July 2018 10:59

मराठी धातुकोश

चांपड [ चप् १ सांत्वने + ट ( स्वार्थे )] आंजारणें गोंजारणें, तेल लावून मऊ करणें.
उ०-तैसे श्रद्धेचें. दलवाडे। आंगे किर चोखडें ॥
परि प्राणियां चांपडे । विभागें जै ।। ज्ञा. १७-५५

चापस १ [ सम् + पृश् ( पृच्छ् )] चापुसणें. उ०-त्याला एकदां चापसून तर पहा = संपृच्छस्व एनं तावत् ( चापुस पा)

-२ [ सम् + स्पृश, ६ संस्पर्शने ]

-३ [ संस्पृश् ( स = च )]

-४ [ स्पश् १ स्पर्शने = चपस = चापस स्पशनं = चापसणें.]

-५ [ सर्श ( स = च )]

-६ [ स्पश् यङ्लुगन्त स्पास्पश्यते ] प्रथम सबंध जोडाक्षर अभ्यस्त होत असे- त्याचा अपभ्रंश पुढें होऊन एक अक्षर राही:-स्प = प; मराठे च ( स्प मधील ) स पासून आला आहे. यावरून स्पष्ट दिसतें की, अभ्यास स्पास्प असा होता.

-७ [ स्पर्श १० आदाने-चस्पर्श् ] चाचपणें. इतर रूपें-चापच २, चांचप २, चाचप ४, चासप १.

-८ [ स्पृश् ६ संस्पर्शने ] अंधारांत चांचपडणें इतर रूपें-चाफस, चांफस.

चापुस [ सम् + पृश् ( पृच्छ् )] चापसणें. इतर रूप-चापस १

चांफ [ चंप् १ गतौ ] चांपणे. ( चांप २ पहा )

चाफस [ स्पृश् ६ संस्पर्शने ] चापसणें, ( चापस ८ पहा )

चांफस [ स्पृश् ६ संस्पर्शने ] चापसणें. चाफसणें. ( चापस ८ पहा )

चाबड [ चर्ब् १ अदने ] चापून खाणें.

चाबर १ [ चर्ब् १ अदने ] चांपून खाणे.

-२ [ चि + भ्री; चि-चयते भीतौ, श्री संभ्रमे ]

चामड [ चर्मन् + ट ( अल्पीभावे ) ( ना. ) चर्मयति ] चमडविणे, कातड्यानें झांकणें. इतर रूपें-चमडाव, चामडाव.

चामडाव [ चर्मन् + ट - चर्मयति ] चामडणें. ( चामड पहा )

चार १ [ चर् १० संशये ] संशयाने पछाडणें. उ०—वेडे चार करणें.

-२ [ चर्व १ चर्वणे णिच्-चर्चयति ] उ०-पैसे चारणे.

-३ [ चर् १ गतौ ] उ०—गाई चारणें.

-४ [ चर्व् १ अदने ] चढवणें, खाणें. उ०-अफूची गोळी चारली कीं पडले ! ( चढच २ पहा )

Thursday, 26 July 2018 10:52

मराठी धातुकोश

चाटळ [ चट् १ परिकल्कने + टल् १ वैल्कव्ये ] चहाटळपणा करणें, दुष्टपणाने वागविणें, निर्भर्त्सना करणें.

चाड १ [ चतिः ( चत् १ याचने ] चाड. उ०-याला संसाराची चाड असेल म्ह० विवंचना असेल.

-२ [ चदिः ( चद् १ याचने ) ] चाड.

चात [ चृत् ६ to bind ( whitney ) ( बांधणें }] उ०—वातीवर कापूस चातणें.

चाप १ [ चंप् १० गतौ ] चांपणें. उ०—त्यानें शंभर कोस जमीन चापली. ( चांप २ पहा )

-२ [ चप् १ सांत्वने] दटावणें.

-३ [ चप् १ सांत्वने ] उ०-मुलांना चापा; चापून सांगणें.

-४ [ जापयति ( जि णिच् ) जापयति = चापतो ]जिंकणे.

-५ [ जि (णिच् ) ( ज = च }] जापयति म्ह० जिंकवितो. चापती म्ह० जिंकवितो.

-६ [ जि । णिच् ] चापणें, जिंकणें.

-७ [ सम् + आ + पा १ पाने ] उ०-दूध, दारू चापणें.

-८ [ चप् १० परिकल्कने, ] चापून बांधणे.

-९ [ चि १० भाषार्थः ] खरड काढणें, निर्भर्त्सणें.

चांप १ [ सम् + आ + पा १ पाने ] ( चाप ७ पहा )

-२ [ चंप् १० गतौ ] चांफणे. उ०-त्यानें सोळा कोस जमीन चांपली म्ह० तो सोळा कोस गेला. इतर रूप-चांफ, चाप १.

-३ [ चप् १ सांत्वने ] चापणें, दटावणे.

-४ [ जंभ् १ चर्वणे ] चांवणें, ( चांव पहा )

चाप कर [ चम् १ सांत्वने ] चाप! हा उद्गारशब्द मराठींत आहे.

चापच १ [ सम् + पृच् ७ सम्पर्के ]

-२ [ स्पर्श १० आदाने-चस्पर्श ] चाचपणे. ( चापस ७ पहा )

चापट १ [ चपट ( ना. ) ( पंजा )] पंजानें मारणें.

-२ [ चप् १० परिकल्कने-कुटणें ] पंजाने मारणें. ( चांपट पहा )

चांपट [ चप् १० परिकल्कने-कुटणें-चपट ( बोटें पसरलेला हात ) } चापटणें, बारीक करणें. इतर रूप-चापट २.

चापड १ [ स्पृश् ६ संस्पर्शने ] फासणे.

-२ [ स्पर्ष् १ आदींभावे ]

Thursday, 26 July 2018 10:46

मराठी धातुकोश

चाचप १ [च-स्पृश् ( स्पृश ६ संस्पर्शने ) ] चासपणें, चांचपणें, हातानें स्पर्श करून पाहाणें. इतर रूप-चांचप १

-२ [ चप् १० परिकल्कने-चाचप्यते = चाचपतो ]

-३ [ चम् १ सांत्वने-चाचप्यते-१ पौनः पुन्य )]

-४ [ स्पर्श् १० आदाने-चस्पर्श् ] चापचणें. ( चापस ७ पहा )

चांचप १ [ च-स्पृश् ( स्पृश् ६ संस्पर्शने )] ( चाचप १ पहा )

-२ [ स्पर्श् १० आदाने-चस्पर्श ] चाचपणें. ( चापस ७ पहा )

चांचपड १ [ चंच् १ गतौ ] ( चांच पहा )

-२ [ चंच् १ गतौ + पद् ४,१० गतौ ] अडखळणें. इतर रूप-चाचपळ १

-३ [ चंच् १ गतौ +पत् १० गतौ ] इतर रूप चाचपळ २ 

-४ [ चंच् १ गतौ + पल् १ गतौ ] इतर रूप चाचपळ ३

चाचपळ १ [ चंच् १ गतौ + पद् ४, १० गतौ । चांचपडणें. ( चांचपड २ पहा )

-२ [ चंच् १ गतौ + पत् १० गतौ ] चांचपडणें. ( चांचपड ३ पहा )

-३ [ चंच् १ गतौ + पल् १ गतौ ] चांचपडणें. ( चांचपड ४ पहा )

चाचर १ [ अत्या + चर् १ गतौ ] ( आचर पहा )

-२ [ चर् १ गतौ-चाचर्यते ] वांकडे तिकडें चालणें.

-३ [ चर् १ गतौ यङ्लुगन्त ] चांचरणें. इतर रूप-चांचर

-४ [ चर्च ६ परिभाषणे ] चाचपडत अडखळत बोलणें.

चांचर [ चर् १ गतौ यङ्लुगन्त ] चाचरणें. ( चाचर ३ पहा )

चाचाव १ [ चर्व् १ भेदे अभ्यास ] खाप करणें.

-२ [ चि-५ द्वेषे ( णिच् ) चापयति ( अभ्यास ) चाचपयति ] चांचावणें, धुसफुसणें. इतर रूप-चांचाव.

चांचाव [ चि-चायति, चयते - चापयति ( अभ्यास ) चाचपयति ] ( चाचाव २ पहा )

चांचुर [ चर् १ गतौ चंचुरीति = चांचरतो -वांकडा तिकडा चालतो ]

चाट १ [ नृष् १ हिंसायाम् ] उ०-गोळी चाटून गेली म्हणजे दुखवून गेली.

-२ [ चट् १० हिंसायाम् ] उ०-गोळी चाटून गेली.

-३ [ स्वद् ( सु + अद् ) स्वदने = चाडणें = चाटणें ]

-४ [ स्वाद् ( सु + आ + अद्) = चाडणें = चाटणें ]

Thursday, 26 July 2018 10:38

मराठी धातुकोश

चळवळ १ [ चल् १ कम्पने + चल् १ संवरणे संचरणेच ] इतस्ततः फिरणें.

-२ [ चलत्वलनं ]

चळवि [ चल् ६ क्रीडने ] चळणें. ( चळ १ पहा )

चळाळ [ चल् १ कम्पने यड्लुगन्त]

चळुळ [ सम् + लुल् विक्षोभने ] क्षुब्ध होणें. 

चळो का पळो कर [ क्लृप् --यङ्लुगन्त - चलीक्लृप् ]

चाकट [ चक्र १ तृप्ती ] चाकाटणें, आश्चर्यानें थक्क होणें, गोंधळून जाणें. ( चाकाट १ पहा )

चाकाट १ [ चक् १ तृप्तौ ] चाकटणें. इतर रूप-चाकट.

-२ [ कत्थ्१चाकत्थ्यते] अवास्तव आत्मप्रौढी करणें, चकाट्या.

-३ [ चक् १ दीप्तौ ] चकाटणें, चकित होणें. (चकाट ३ पहा )

-४ [ चक्ष् २ व्यक्तायां वाचि ] चकाटणें, चकाट्या पिटणें. ( चकाट ५ पहा )

-५ [ क्रथ् १ आनन्दे अभ्यास चक्रथ् ]
उ०-चित्त चाकाटलें म्हणजे अत्यंत आनंदित होऊन गेलें. उ०-चित्त चाकाटलें आंटु घेत । वाचा पांगुळली जेथेंची तेथ ।। आपाद कंचुकित । रोमांच आले । ज्ञा. ९-५२७. माडगांवकर प्रत.

चाख १ [ चष् १ भक्षणे ] चव घेणे. इतर रूप-चाखवि २

-२ [ जक्ष् २ ( घस् १ भक्षणे, अभ्यास जघस् )]

-३ [ अति + अश् ९ भोजने ] उ०-राजाला अन्न वाढप्यापूर्वी सेवक तें चासून, चाचून किंवा चाखून पाहातात. इतर रूपें-चास, चाच.

चाखट १ [ चष् १ भक्षणे-चषट ( नामधातु )] चाखाटणें, आधाशीपणानें किंवा हाव-यासारखें खाणें, इतर रूप-चाखाट १

-२ [ चषट ( ना.)] इतर रूप-चाखाट २

चाखवि १ [ खै १ खेदने अभ्यास-चाखै ] तोंडात मारणें. उ०-याच्या तोंडात दोन चाखविल्या.

-२ [ चष् १ भक्षणे ] ( चाख १ पहा )

चाखाट १ [ वर्ष १ भक्षणे ] चाखटणें. ( चाखट १ पहा )

-२ [ चषट ( ना. )] चाखटणे. ( चाखट २ पहा )

चाच १ [ चर्च् १० अध्ययने ] चचणें. ( चच २ पहा )

-२ [ अति + अश् ९ भोजने ] ( चाख ३ पहा )

-३ [ चर्च १ तर्जने ] चापणें.

चांच [ चंच् १ गतौ ] इतर रूप-चांचपड.

Thursday, 26 July 2018 10:30

मराठी धातुकोश

चवक [ चमत्कृ] चमकणें. चमत्कार-आश्चर्य वाटणे. ( चवक म्ह० चमत्कार )
उ०-हें लोकव्यापक रूपडें । पाहातां देवां हिं चवक पडे ।।
एयाचें सदमुखपण जोडे । भलेतेया कडौनि ॥
ज्ञा. ११-३३४. इतर रूप-चमक २.

चवकस [ सम् + ईक्ष् १ दर्शने - चववशी - ( सम् ) ईक्षा ] चौकशी करणे.

चवकार [ चमत्कृ] आश्चर्य वाटणें.

चवचव [ क्षी ९ हिंसायाम्, अभ्यास क्षिक्षी ] चिडणें.

चवढाळ [ स्वदालुः ] चोखंदळ

चवताळ [ चतुस्ताल ( ना. ) ] चौताळणें, आवेशानें ओरडणें, आवेशानें युक्त होणें. इतर रूप-चौताळ.

चंवल [ श्वल् १ आशुगमने ] चावळणें.
उ०- जराचेनि आटोपें । रोगी भलेतैसें जल्पे ।।
चंवलित संकल्पें । जाण तैसें ॥ ज्ञा. १६-३६

चववि १ [ चि-५ क्रोधे ] चेतविणे.

-२ [ चित् १० संचेतने चेतयति ] उठवणें, जागें करणें.

चवळ [ श्वल् १ आशुगमने ] झोपेंत बडबडणें. इतर रूप-चावळ ४.

चस १ [ चष् १ हिंसायाम् ]

-२ [ छष् १ हिंसायाम् ] चचणें. ( चच ४ पहा )

-३ [ जस् १, ४ हिंसायाम् मोक्षणे] इतर रूपें-चच ५, चंच २

चहड १ [चह् १० शाठ्ये, दंभे ] ( गर्वानें ) चढणें. इतर रूप-चढ ३.

-२ [ छद् १ ऊर्जने ] चढणें. ( चढ ५ पहा )

-३ [ स्तृष् १ समुच्छ्राये ] वर चढणें

चहाड [ चह् १० शाठ्ये ] चहाडी करणें.

चळ १ [ चल् ६ विलसने ] उ०-असा चळूं नकोस म्ह० खेळूं नकोस. इतर रूप-चळवि.

-२ [ चल् १ कम्पने ] द्वित्व-चळवळणें, चळवळ कापणें, चलणें.

चळथ [ श्रंथ् १० संदर्भे संचये ] पद्धतशीर रचणें.

चळबळ १ [ चल् ६ विलसने + बल् १० सामर्थ्ये ( द्वि. घा. सं ) ] उत्कर्ष होणे.

-२ [ चल् १ क्रीडायाम् + भल् १० आभंडने ( वाद करणें ) ] फिरवून वर फेंकणें.

चळव [ चल् १ कंपने] उ०-शाखां चलयति = चळवणें. भुर्ते, पाखरें चळवणें म्हणजे हलविणें.

Thursday, 26 July 2018 10:19

मराठी धातुकोश

चर [ १ चरण्यति बिस्तरे ] उ०- जखम चरत जाते.

-२ [ चर्च् १ भक्षणे ]

-३ [ शृ हिंसायाम् ] उ०- जखम चरते.

चरक १ [ जर्च् १ तर्जने ( च् = क )] दहशत बसणें. उ०- वाघ पाहून चरकलों. इतर रूप-चर्र हो.

-२ [ जर्झ १ तर्जने ( झ् = क ) ] इतर रूप-चर्र हो.

-३ [ झर्च् १ तर्जने ] (च् = क ) इतर रूप-चर्र हो.

-४ [ शृ ९ हिंसायाम् ] फाडणें, तुकडे करणें.

चरकट १ [कृष्-चर्कृष् १ विलेखने ]

-२ [ चर्व् १ पौनः पुन्ये + कथ् १० वाक्य-प्रबंधे ] पुनः पुनः तेंच सांगणे.

चरचर [ शृ ९ हिंसायाम् ] इतर रूपें-चरार, चराड.

चरड [ चृत् ६ हिंसायाम् ] भरडणें.

चरफड [ चृत् ६ हिंसायाम् + स्फर् ६ स्फुरणे ] धुसफुसणें, रागविणें.

चरबट १ [ चर्ब् १ अदने ] जिभेवर कसेंसेंच-वाईट लागणें.

-२ [ चर्बट ( ना.)]

-३ [ सृभ् १ हिंसायाम्-सर्भति ] घसाफसी करणें.

-४ [ सृभट ( ना. )

चराड [ शृ ५ हिंसायाम् ] ( चरचर पहा )

चरार [ शु ९ हिंसायाम् ] ( चरचर पहा )

चर्च [ चर्च १ विलेपने ] चर्चिणें. इतर रूप-चार्चि.

चर्च १ [चर्च विलेपने ] ( चर्च पहा )

-२ [ चर्च् १ विलेपने ] भस्म ३० फासणे.

चर्बट १ [ चर्द् ( चर्व १० भक्षणे )] जिभेला चर्बट लागणें

-२ [ चर्बट ( ना. )]

चर हो १ [ जर्च् १ तर्जने] ( चरेक १ पहा )

-२ [ जर्झ् १ तर्जने ] ( चरक २ पहा )

-३ [ झर्च् १ तर्जने ] ( चरक ३ पहा )

चर्व [ चर्व् १ अदने ]

चल १ [ चर् १ गतौ ]

-२ [ चर् १ गतौ ] उ०-एथून चल.

चल् [ शल् ! ] चल् = टाळी ! ( अथर्व वेद २०।१३५) इ-चल् ! शब्द काढू नको = शल् ! शब्दं मा कार्षीः

चव १ [ च्यु १ गतौ ] च्यवणें. निपचीत पडणें. इतर रूप-च्यन १.

-२ [च्यु १ गतौ पतनेच ] च्यवणे, जातिभ्रष्ट होणे. ( च्यव २ पहा )