Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
मराठी धातुकोश
उठंव [ उत्तंभनम् ( नाम ) ] जोर येणें, उमेद येणें.
उठव १ [ युन्थ् १ पीडायाम् ; { णिच् युन्थय्. ( युन्यय् = उंठय् = उठव ) } ] उ०- डोकें उठवणें.
-२ [ वट् स्तेये ( सौत्रघातु ) ( व = उ ) ] चोरणें.
उ०= त्या उचल्यानें माझें गांठोडें उठवलें.
-३ [ उठ् १ प्रतिघाते; ऊठति ( णिच् ओठ्यति-उठवतो ) ] खालीं पाडणें. इतर रूप - उठ ९
-४ [ वठ् १ ग्रंथे ] उ०-इमला उठविला = रचिला ( उठ ४ पहा )
-५ [ उत् + स्तै १ स्तेये स्तायति ] उठिवणें. उ०- भामट्यानें क्षणांत जोडा उठवला. ( उठिव २ पहा )
-६ [ उत् + तम् १ पीडायाम् ] उ०- गुरूं अगदीं उठवलें = उठवणीस आलें. ( उठ ८ पहा )
उठवि [ वठ् १ ग्रंथे ] ( उठ ४ पहा )
उठाव [ उत् + स्तै १ स्तेये ] उठवणें. उ०- भामट्यानें क्षणांत जोड्या उठावला. ( उठिव २ पहा )
उठिव १ [ उत् + स्तेय् स्तेये; { उस्तैय् = उत्थेय् = उठिव } ] चोरणें. उ०- त्या उचल्यानें माझें गांठोडें उठिवलें.
-२ [ उत् + स्तै १ स्तेये ] चोरणें. उ०- भामट्यानें क्षणांत जोडा उठिवला. इतर रूपें - उठाव, उठव, उडव १७.
उड १ [ अप + द्रा २ कुत्सायांगतौच. कुत्सितां गतिं गम्; { अप + द्रा = अव + द्रा = उड्डा = उड } ] उ० दोष उडाला = दोषः अपद्रातः
-२ [ अव + दै १ शोधने; { अव + दै = उड. णिच्- उडवणें } ] स्वच्छ होणें, ( दोष ) नाहींसा होणें. उ०- दोष उडला - उडाला. डाग उडाला.
-३ [ उत् + डी १ विहायसागतौ ] उडिणें.
णिच् - उत् + डपय = उडव
उत् + डापय = उडाव
उडिणें - णिच् - उडिवणें.
इतर रूपें-उडव, उडाव १, उडिव.
-४ [ उत् + डी १ विहायसा गतौ ( णिच् ); (उत् +डापय्. कर्मणि. उडणे.) { णिच् - उडाव, उडिव. कर्मणि उडणें. } ] भिवविणें. उ०-गाय उडली = दूध देण्यांत बिथरली.
-५ [ उत् + दा १ दाने; (णिच् दापयति-कर्मणि-दाप्यते.) ] खर्च केलें जाणें, नाहींसें होणें, उ०-पैसे उडले. संपत्ति फार उडली. ( उडाव १० पहा )
-६ [ उत् + दा २ लवने ] कापणें, चिरणें.
-७ [ उत् + धा ३ धारणे, त्यागे ] सोडणें, संपणें. उ०- गाय उडली, उढली = दूध देण्याची बंद झाली. इतर रूप-उढ.
-८ [ उत् + धे १ पाने; { उत् + धे = उद् + धे = उध् + धे = उढ = उड } ] दूध देण्याचें थांबणें. उ० म्हैस उडाली.
-९ [ उत् + दुह् २ प्रपूरणे; { उद्दुह् = उडुह = उडुअ = उड } ]
-१० [ उत् + हा ३ ऊर्ध्वगतौ ] वर जाणें, उडणें. उद्धान + ल = उडाला ( हा पासून ), उड्डीन ( उत् + डी ) + ल = उडला ( डी पासून )
-११ [ उर्दू १ क्रीडायाम् ; { द् = ड् } ] बाहेर पडणें. उ०-झ-यांतून पाणी उडणें.
-१२ [ उर्द् १ क्रीडायाम् ; { द् = ड् } ] खेळणें. उ०-उडूं बागडूं लागला.
-१३ [ उत् + अस् ४ क्षेपे; { उदस्य = उडस्य = उडह् = उड } ] दूर करणें. उ०- शंका उडली. त्यानें शंका उडविली. इतर रूपें - उडव २१, उडाव ८.
-१४ [ उर्द् १ क्रीडायाम् ] खेळणें. उ०-पोरें उडतात, बागडतात. ( बीभत्स प्रयोग ) तो तिच्यावर उडला = त्यानें तिच्याबरोबर क्रीडा केली.
-१५ [ उद् + वप् १ छेदने; { उद् + वप् = उद्वप् = उडव = उड } ] बाकी शून्य करणें. उ०—कर्ज उडणें, बाकी उडणें. ( उडव १९ पहा )
-१६ [ उर्द् १ क्रीडायाम् ] बागडणे.
-१७ [ उत् + दा णिच् हिसकून घेणें. कर्मणि ] ( उडाव १० पहा )
उडच १ [ उद् + अस् १ गतिदीप्त्यादाने; { द = ड; स = च् } ]
-२ [ उद् + अच् १ गतियाचनेषु; ( उदच् = उडच ) ]
-३ [ उध्रस् १० उंछे; { ध्र = ड्; स् = च } ]
उंडर [ उर्द् १ क्रीडायाम् ] उनाडपणा करणें.
उ०—बा असा उंडरूं नकोस. इतर रूप-उंडार १