Deprecated: Required parameter $article follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Deprecated: Required parameter $helper follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
Deprecated: Required parameter $method follows optional parameter $type in /home/samagrarajwade/public_html/libraries/regularlabs/src/Article.php on line 57
सर्वसामान्य नामादिशब्दव्युत्पत्तिकोश
ब
ब [बप्त्री ] ( बाई ६ पहा )
बइंगण [ वातिंगणः = बइंगण ]
बक [ अर्भक = अब्भक = ( अलोप ) बक ] बक म्हणजे पिल्लूं.
बकबक्या [ भषभषकः = बकबक्या ] भषणं श्वरवः
बकरा [ भोलिर्बहुकरो वक्रग्रीवो मेषस्तु लोमशः (त्रिकांडशेष). 'बहुकर' पासून बकरा ही व्युत्पत्ति कृत्रिम दिसते. वर्कर = बक्कर = बकरें - रा - री ] ( ग्रंथमाला )
बकरूं [ बर्करतर ] (रूं पहा)
बकवा [ भषद्वाच् = बखवाअ = बकवा ] Vain talk.
बकाबक [ भक्ष्याभक्ष्यं = बक्खाबक्ख=बकाबक ] बकाबक खातो म्हणजे बरें वाईट न पाहतां खातो. (भा. इ. १८३७)
बकाबका [ भक्षंभक्षं = बकाबका ]
बखतर [ वक्षस्त्रं = बखतर]
बखाटी १ [ वक्षणा = बखाटी ] सा वः प्रजां जनयद् वक्षणाभ्य: ( १४-२-१४)
-२ [ वक्षोस्थि = बक्खोठ्ठि = बखोटी ] उरावरचें हाड.
-३ [ वक्षोस्थि = बक्खोठ्ठि = बखोटी = बखाटी ] पोट बखाटीला गेलें म्हणजे भुकेनें इतकें ओसरलें कीं वक्षस्थलाच्या हाडापर्यंत गेलें. (भा. इ. १८३७)
बखेडा १ [ प्र + क्ष्वेड् किंवी क्ष्विड् १ शब्दे. प्रश्वेड: ( गडबड, गोंधळ ) = बखेडा ] ( धातुकोश-बखेड पहा )
-२ [ प्रक्ष्वेडः a loud indistinct noise = बखेडा ] confusion, noise, clamour.
बख्खळ १ [ बहुकल = बख्खळ (पुष्कळ ) ]
-२ [ पुष्कल = बुख्खळ = बुख्खळ = बख्खळ ] हा शब्द गांवढ्यांत फार.
बग [ वश = बख = बग ] influence.
बोलबगें = वाग्वशात् (ज्ञानेश्वर )
बग ! [ भकोः ] (बघो पहा)
बंगण [ वातिंगणं ] (वांगें ३ पहा)
बगल [ फारसी ] (सं. मं.)
बगहो ! [ भकोः ] (बघो पहा)
बंगी [ विहंगिका (पेटी) = बिअंगिआ = ब्यंगी = बंगी. बंगी म्हणजे नीट चोहोंकडून बांधलेली पेटी, पिशवी इ. इ.
विहंगिका हा शब्द खुंटीचा वाचक म्हणून समजतात; परंतु तो पेटीचा हि वाचक होता, असें बंगी ह्या मराठी अपभ्रंशावरून दिसतें.
बगोटा-टी-टें [ बाहुमूलं = बगाटें-टा-टी. ह = घ = ग. ल = ड = ट ]
बघ ! [ भकोः ] (बघो पहा)
बघणें १ [ वक्ष् १ रोषे ] बघणें-तुझें बघून घेतों; दम धर. ( धा. सा. श. )
-२ [ पश् ] (पहणें पहा)
बघहो ! [ भगोः = बघो ! बघहो ! भो: ( अकच्) = भकोः = भगोः ] बघो, बघहो हीं मराठींत संस्कृतांतल्याप्रमाणें अव्ययें आहेत. बघ या क्रियापदाशीं संबंध नाहीं. बघो म्हणजे भो, अरे.
बघो ! १ [ भगोः ] (बघहो पहा)
-२ [ भको: (भोः अकच्) = बगहो ! बघो ! बघ ! बग ! ! भोः आगतोऽस्मि = बगहो ! आलों.
बचक [ प्रसरक = बचक, बचका ]
बाचका १ [प्रसरक] ( बचक पहा)
-२ [ प्रचायकः = पचाका = बचाका = बचका ]
पुष्पप्रचायः = फुलांचा बचका.
बचका म्हणजे हातांतला फुलांचा पुंज.
बचनाग [ वत्सनाभ = बच्चनाह = बचनाग ] (भा. इ. १८३७)